Мектепке дейінгілердің танымдық зейінінің дамуы.
Балалық шақта танымның үдерісі созылыңқы - таным ақылмен және жүрекпен басталады. Балалардың танымдық қызметі, табиғаттың нысандарына деген ізденіс - зерттеуліне оқтаулы. Сол себептен, балалар әлемнің көріністерімен таныса "почемучка" болып қалыптасады. Балалық адамның алғашқы өмірінің тағайынды кезі болады.Баланың білімді және ұсталықты меңгеруі танымдық қызметтің түрлі көрінісінің үдерістерінде болады - ойын, қадағалау, эксперименттер, тәжірибелер, еңбек жатады. Табиғат баланың жанында терең із қалдырады, өзінің ашықтығымен, алуантүрлігімен барлық жақсы сезімдерімен ықпал етеді. Бала ойлайды, не ол табиғаттың асыл қазынасының алғашқы ашқаны,шекшектің шырылына таң қалады және шаттанады, үшін ол торғай безектейді, ол бірінші көрді, қардың көбі - бұл көп әдемі бүршіктер. Осылай балалар табиғатты қабылдайды. Олар оған жақын тұрады, ол білімге құмарлықты оятады. Ал тәрбиеші жанында болса, олармен бірге таң қалатын, бірақ оларды қарауға ғана емес, көруді де, балалар тағы неғұрлым танымдылықты білдіреді. Балалар өзінің танымдарының қорытындыларына жетсе, олар өз табыстарымен өзінің жақындарымен бөлісуге тырысады. Және бұл өте түбегейлі. Танымдық қызметті жүзеге асыру үшін "жас эколог" деген бағдарламаны әзірледік. Іс-шараның жоспары тәжірибелі - зерттеулі тірі және өлі табиғаттың нысандарымен жыл мезгілдері бойынша жасалған, қайда "экологиялық ая" балабақшаның аумағында және топтың бөлмесінде пайдаланылады. "Экологиялық ая" - бұл үдетпелі дамытушылық орта, танымдық және сауықтыру мақсаттарда пайдаланылатын, балалардың табиғатпен жанасушылық және үлкендердің экологиялық білімнің насихаттау дағдылары. "Экологиялық ая" балабақша аумағында келесі көрініс қызметтерді құрайды:
- өлі табиғатты қадағалау (ауа, жер, су, жел, күн, жауын-шашындар);
- құстың ұшып келуін және кетуін, оның ұяшығын қадағалау;
- аулада тұратын құстарға көмек(ұяшықтар, астаулар);
- құрт-құмырсқаның түрлілігін қадағалау;
- ашық грунтқа тұқымының егісі ;
- бақша, гүлдерді, көгалдарды суландыру;
- өсімдіктің дақылының гербарных үлгісінің жиыны;
"Экологиялық ая" топтық бөлмеге кіреді:
- бөлмелі өсімдіктерді қарау;
- "бақшаның терезеде" көбейтуі;
- бақылау күнделігіне суреттеменің кірігуі.
Біздің тобымызда мини - зертхана бар, қайда балалар, практикалық жұмысты орындайды, тұқымның (мақтада, үгіндіде, картоптың түйнегінде, жүнді тұмсықта, ысқышта) түрлі әдіс-айлаларын қолданады. Еңбектің нәтижелері балалардың тәрбиешінің айтуынсыз еңбек етулеріне қызығушылықтарын оятады . Балалар намыспен өзінің бақшасын әке-шешелеріне көрсетеді. Бұрыш тәжірибелі - эксперименталді жұмысы маңызды.Тәжірибелі жұмысты әртүрлі жыл мезгілдерінде өткізулері тиісті.Балаларға табиғаттың мынадай көріністерін көрсетуге болады, мынадай: судың қатуын, қардың және мұздың суға айналуы, ауаны қалай кездестіру, табиғаттағы судың айналымының , нұрдың және көлеңкенің тіршілігі және т.б. Лабораториялық жабдықты қолдана, тәжірибелерді магниттың, пластмассаның, шынының, матаның, қағаздың, резиналардың, ағаштың және т.б. танымдарымен жоспарлауға болады. Ойындарда құммен, сумен, қармен,тастармен балалар табиғи кәнігі сапамен және ұрғашылыктармен танысады. Тұмса табиғаттың бұрышы. Балабақшада тағы бір "экологиялық ая" , балабақшада құрастыруға болатын. Шағын адамның әсерінің душар болмаған жасылдандырылған аумақ, онда құрылымдар және отырыстар жоқ. Осы телімде өздері табиғи жолмен шығатын өсімдіктер болады. Балалар нысандарды көруге,ұстауға, тындауға, иіскеп, оларды сезуге мүмкіндік беру. Аулада серуендеп жүргенде бұтанақ, құрғақ тармақтарды, өзінің нобайлы құсты, аңдарды ескертпей емес көзге іліп жүрген пайдалы. Ақырын-ақырын балалар табиғи материалға назар аударып және онда таныс пәндермен ұқсата бастайды. Табиғат - танымның атайман бастауы. Балалар қайтарым үлкен ізденгіштікпен, сезгіштікпен барлық оғашқа сипаттайды, не, олай немесе жаңаша, эмоциялы лебізді бас балаларды шақыртады. Эмоциялар балаға біртүрлі табиғаттың көрінісінің байқауы және затты үйренуі үшін қажетті қызмет етеді. Егер әлемнің байқауы ізденіс - зерттеу қызметпен болмаса, сол ара балада тұлғалы емес даму білімдер белгілі нысанға келетін және қоршаған орта туралы көріністері болмайды.
С.А. Лутаева тәрбиеші
МҚКК «№86 сәбилер – бақшасы»
