ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБА

 

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жалпы мәдениетті қалыптастыруға, дене, зияткерлік, адамгершілік, эстетикалық және жеке қасиеттерін дамытуға, оқу әрекетінің алғы шартын қалыптастыруға, мектеп жасына дейінгі балалардың денсаулықтарын нығайтуға және сақтауға бағытталған.

Мектепке дейінгі сапалы тәрбие мен оқыту және балалардың қабілеттерін дамыту, балалар еліміздің зияткерлік әлеуетінің болашағы болғандықтан қоғам үшін өте маңызды болып табылады.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың басты міндеті Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың  2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын жаңарту негізінде мектепке дейінгі білім беру қызметтерінің сапасын жетілдіру және білім беру үдерісіне инновациялық әдістер мен технологияларды ендіру.

Осы мақсатқа сәйкес жаңа технологиялар мен әдістерді қолданып, отандық шығармалардың көлемін арттырумен мектепке дейінгі білім беру мазмұнына бірыңғай талаптарды, жүйелілікті, тұтастықты, сабақтастықты және үздіксіздікті қамтамасыз ететін  Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) әзірленді.

АталғанМектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасына арналғанәдістемелік нұсқаулық Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты (бұдан әрі – Стандарт) талаптарына сәйкес мектепке дейінгі ұйымдардың педагогтарына әдістемелік көмек көрсетуге арналған және Бағдарламаның құрамдас бөлігі болып табылады.

 Нұсқаулық сабақтастық, жүйелілік, бірізділік, вариативтік, кіріктіру педагогикалық ұстанымдары, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың тәрбиелік, дамытушы және оқыту мақсаттарының бірлігі  негізінде жасалған.

   Осы құралда балалардың жас және жеке ерекшеліктерін ескеріп оларды жан-жақты дамытуға бағытталған «Денсаулық», «Коммуникация», «Таным», «Шығармашылық», «Әлеумет» білім беру салаларын кіріктіру арқылы мазмұнды іске асырудың түрлері мен әдістері берілген. 

Мақсаты: Бағдарламаның мазмұнын әдістемелік қолдауды және мектепке дейінгі ұйымдарда  білім беру үдерісін ұйымдастыруды қамтамасыз ету.   

Міндеттері:

-балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес білім беру салаларын кіріктіру;

- мектепке дейінгі білім беру мен бастауыш мектептің сабақтастық ұстанымын іске асыру;

 - мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқыту мәселелері бойынша педагогтарға  әдістемелік көмек көрсету және ата-аналарға кеңес беру.

 

 

МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН

ОҚЫТУДЫҢ ТҮРЛЕРІ МЕН ӘДІСТЕРІ

 

Әрбір жасқа арналған әдістемелік жұмыстың бөлімдерінде білім беру салаларының мазмұны және балалардың Бағдарлама мазмұнын игерудегі жоспарланған күтілетін нәтиже ашылған.

Білім беру қызметі балаларға шамадан тыс салмақ салмай, тәрбиелік, дамытушылық, білімдік мақсаттар мен міндеттердің бірлігін қамтамасыз етуі тиіс.

Сонымен бірге бағдарламалық білім беру міндеттерін шешу тек қана ұйымдастырылған оқу қызметінің көлемінде ғана емес, сондай-ақ режимдік сәттерді өткізу кезінде де ересек пен балалардың бірлескен әрекеті ретінде және мектеп жасына дейінгі балалардың дербес әрекеттерінде де қамтамасыз етіледі.

Білім беру үдерісін құру балалардың жастарына сәйкес түрлеріне негізделеді.

Жұмыс түрін педагог мектепке дейінгі ұйымның бағыттарының ерекшелігіне, жабдықталуына (материалдық-техникалық қор), мәдени және аймақтық ерекшеліктерге, педагогикалық үдеріске қатысушылардың тәжірибесіне, педагогтардың шығармашылық әлеуетіне сәйкес өздігінен таңдайды.

Білім беру үдерісі келесі бағыттар бойынша жүргізіледі:

1.Дене дамуы: кешенді шынықтыру шаралары, таңертеңгі жаттығу, күннің екінші жартысындағы жаттығулар мен қимылдық ойындар;

2.Әлеуметтік-тұлғалық даму: режимдік сәттерді өткізуде жағдаяттық әңгімелесу, олардың қажеттілігін түсіндіру; тапсырмалар арқылы еңбек дағдыларын дамыту (кезекшілік, өзіне-өзі қызмет ету дағдылары, ересектерге көмектесу; сабаққа қажетті мүліктер мен құрал-жабдықтарды орналастыру, жинастыру, қимылдық ойындар мен жаттығуларға  арналған құрылымдарды құрастыруға  балаларды қатыстыру); режимдік сәттерді өткізуде қауіпсіз жүріс-тұрыс дағдыларын қалыптастыру; 

3.Танымдық-тілдік даму: тілдік дамытушы ортаны құру (ойындарда, бақылауларда балалармен еркін диалогтар, балалармен жағдаяттық әңгімелер, еңбек қимылдары мен гигиеналық  шараларды атау); балалардың сөйлеу белсенділігін ынталандыру.

4.Көркем-эстетикалық даму: балалардың күнделікті тіршілігінде музыканы қолдану(ойында, қолы бос кезінде, серуенде, бейнелеу әрекетінде); қоршаған ортадағы әртүрлі дыбыстарға, бөлмелерді безендіруге, жабдықтардың тартымдылығына, бөлменің, заттардың, ойыншықтардың әсемдігі мен тазалығына балалардың назарын аудару.

Дұрыс күн тәртібі – бұл балалардың күні бойғы әртүрлі әрекет түрлері мен демалысының тиімді ұзақтығы және жүйелі ауысуы. Күн тәртібін дұрыс құрудың негізгі ұстанымы оның балалардың жас психофизиологиялық ерекшеліктеріне сәйкестігі болып табылады. 

Режимдік сәттерді жүзеге асыру кезінде, сондай-ақ баланың жеке ерекшеліктерін (ұйқының ұзақтығы, талғамдарын, іс-әрекеттің қарқыны және т.б.) ескеру қажет. Балабақшаның күн тәртібі баланың жеке ерекшеліктеріне сәйкес жасалған болса, онда ол өзін жайлы сезінеді, оның көңіл-күйі мен белсенділігі де жоғары болады.  

Білім беру салаларының мазмұнын кіріктіру:

- тұтас үдеріс  аясында білім беру салаларының мазмұнын іске асыруды;

-баланың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру және оның әлеуметке үйлесімді енуін қамтамасыз етеді.

Білім беру міндеттері бағдарламалық материалды беруде кешенді тәсілді мақсатқа бағыттап қолданғанда тиімді шешіледі.

Кіріктіру ұстанымына сәйкес, бір саланың білім беру әрекеті барысында басқа білім беру салаларының міндеттерін бір мезгілде шешу қажет.«Денсаулық» білім беру саласының міндеттерін шешкен кезде  бір мезгілде «Әлеумет» білім беру саласының дағдылары қалыптасады,  «Таным», «Коммуникация» білім беру салаларына қатысты  білім мен білік қаланады және т.б.

Әр білім беру саласының мазмұнында балалардың жарты жылдықтар бойынша игеретін негізгі білім, білік және дағдыларының күтілетін нәтижелеріанықталған.

Бағдарлама мазмұнын іске асыру баланың қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне, оның жан-жақты үйлесімді дамуына бағытталған педагогикалық үдерісті ұйымдастыруға заманауи тәсілдерді қолдануды көздейді.

Ойын әрекетін ұйымдастыру

Ойын – мектепке дейінгі жастағы балалардың қоғамдық өмірінің ерекше түрі, олардың қалауы бойынша біріктіретін, өз бетінше әрекет ететін, өзінің ойларын жүзеге асыратын, әлемді танитын әрекетінің негізгі түрі болып табылады.  Ойын әрекеті әрбір баланың  физикалық және психологиялық дамуына, адамгершілік-жігерлі қасиеттерді, шығармашылық қабілеттерді тәрбиелеуге мүмкіндік береді.  Ойын – балалардың тіршілік әрекетінің негізгі түрі ретінде қарауға болатын, қайталанатын құбылыс.

  Бағдарламада балалардың жастарын ескере отырып, сюжетті-рөлдік, дидактикалық, қимылды ойындар, драмалық ойындар, өз бетінше ойындар, сондай-ақ заттарды алмастыратын ойыншықтармен және  ойын қимылдарымен барлық ойын түрлерін дамыту мен қолдану әдістері  анықталған.  Барлық ойын түрлері танымдық, шығармашылық әрекетті және балалардың әлеуметтенуін ұйымдастыруда кеңінен қолданылады.

Еңбек әрекетін ұйымдастыру

Еңбек әрекеті - мектепке дейінгі тәрбиенің құрамдас бөлігі, еңбек дағдыларын қалыптастырудың негізі, тұлға аралық қарым-қатынас мәдениетін дамытудың маңызды құралы болып табылады. Бағдарламада балалардың жас мүмкіндіктерін ескеріп еңбексүйгіштікті, ересектердің еңбегіне қызығушылықты дамыту, еңбек етуге ынталану; табиғат бұрышындағы жануарлар мен өсімдіктерге күтім жасаудың қарапайым еңбек әрекеттері дағдыларына тәрбиелеу міндеттері қойылған.

Балаларды еңбектің қоғамдық бағытының рөлімен, оның әлеуметтік маңыздылығымен таныстыруға, еңбек адамдарына сыйластық қарым-қатынас қалыптастыруға, қоршаған ортадағы заттар адамның қолымен жасалғанын сезінуге және оларға ұқыптылықпен қарауға  басымдық берілген.

Күтілетін нәтижелер жас ерекшелік кезеңдеріне сәйкес, аталған жастың балаларының тіршілік әрекетінде қолданатын, нәтижесінде білім, білік, дағдыларының деңгейлері анықталатын білім беру салалары мазмұнын меңгеруді қарастырады.

Ата-аналармен жұмыстарды ұйымдастыру

Бала үшін отбасы- бұл қоғамдық тәжірибенің қайнар көзі. Отбасында ол үлкендерге еліктейді, мұнда оның әлеуметтік болмысы қалыптасады. Егер біз дені сау ұрпақ өсіргіміз келсе, онда бұл мәселені «бүкіл әлеммен»: балабақша, отбасы, қоғам болып шешуіміз керек.

Мектепке дейінгі ұйым тәрбиешісінің басты мақсаты- балаларды тәрбиелеуде отбасына кәсіби тұрғыдан көмек көрсету, оны ауыстырмай, толықтырып және оның тәрбиелік қызметін толықтай іске асыруды қамтамасыз ету.

 Жоғарыда аталған отбасылық қарым-қатынастарды іске асыруды қамтамасыз ету үшін келесі тәрбиелік міндеттерді орындау бойынша жұмыс жүргізілуі қажет:

-  балалар мен ата-аналарға сыйластықты тәрбиелеу;

-отбасылық шағын ортаны зерделеу үшін ата-аналармен өзара  әрекеттестік ;

-отбасының жалпы мәдениетін және ата-аналардың психологиялық құзыреттілігін арттыру;

-балалармен тәжірибелік жұмыстың біліктері мен дағдыларын қалыптастыру және теориялық білімдердің негізі арқылы ата-аналарға  тәжірибелік және теориялық көмек көрсету

-отбасын жеке- саралау тәсілі арқылы ата-аналармен ынтымақтастық және бірлескен шығармашылық түрлерін қолдану.

Ата-аналармен жұмыс келесі кезеңдерді ұстана отырып, құрылуы тиіс:

-ата-аналармен жұмыстың мазмұнын және түрлерін ойластыру, олардың қажеттіліктерін зерделеу мақсатында  жедел-сауалнама жүргізу, алынған мәліметтерді әрі қарай жұмыста қолдану;

-тәрбиешілер мен ата-аналар арасында келешекте іскерлік ынтымақтастықты қалыптастыруда мейірімділік қарым-қатынасты  орнату, ата-аналарды олармен өткізілетін жұмысқа қызықтыру, оларда балалардың жағымды бейнесін қалыптастыру;

-ата-аналарда өз баласының неғұрлым толық бейнесін қалыптастыру және олар үшін күтпеген және қызықты болып табылатын, отбасында алуға мүмкін емес білімдерді, ақпараттарды  хабарлама арқылы дұрыс қабылдау. Бұл баланың құрдастарымен қарым-қатынас ерекшеліктері, оның еңбекке қатынасы, өнімді іс-әрекет  түрлеріндегі жетістіктері туралы ақпарат болуы мүмкін;

-бала тәрбиесіндегі отбасы мәселелерімен танысу кезеңінде тәрбиешілер ата-аналармен белсенді  диалог жүргізеді, мұнда  баланың жағымсыз мінез-құлықтары, қорқынышы, қиындықтары туралы айтылады;

-ересектермен бірлескен зерттеу және баланың тұлғасын қалыптастыру кезеңінде  жұмыстың нақты мазмұны жоспарланады және ынтымақтастықтың түрлері таңдалады.

Қазіргі уақытта барлық жас топтарында ата-аналарды педагогикалық ағартудың әртүрлі әдістері мен түрлері қолданылады:

-  көрнекі насихаттау;

-  on-lainбақылаулар;

-  отбасына бару;

-  консультациялық пункттер;

-  ата-аналар жиналысы;

-  әңгімелесулер мен кеңестер;

-   ата-аналар конференциясы;

-  ауызша журналдар;

-  сауалнама;

-  ашық есік күндері;

-  дөңгелек үстелдер;

-  бірлескен сауық-кештер;

-  іскерлік ойындарды ұйымдастыру және т.б.

Мектепке дейінгі ұйымның ата-аналармен жұмыс тәсілдері әралуан: бейнелі сөз, тәрбиелік жұмысты көрсету. Ата-аналармен жұмыстың барлық түрлері ұжымдық, жеке және көрнекі-ақпараттық болып бөлінеді.

Ата-аналармен жұмыстың ұжымдық түрлері- ата-аналар жиналысы, шағын-жиналыстар, педагогикалық консилиумдер, ата-аналар конференциясы, тренингтер, сұрақ - жауап кеші сайыстары, «Ата-аналар университеті».

Отбасы мен балабақшаның өзара әрекеттестігінің маңызды формасының бірі әр ата-анамен жеке жұмыс болып табылады- бұл тәрбиешінің ата-аналармен әңгімелесуі, отбасына бару, кеңестер, жеке блокноттар. Мұндай жұмыстың тиімділігі отбасының ерекшелігін зерделеу, ата-аналармен әңгімелесу, ата-аналардың балаларымен  топтағы және үйдегі қарым-қатынасын бақылау, тәрбиешілердің баламен бірлескен өзара әрекетінің нақты жолдарын көрсетуі болып табылады..

Тәрбиешінің ата-аналармен өзара әрекетінің  маңызды рөлін көрнекі насихаттау алады- бұл ата-аналарға арналған бұрыштар, көрмелер, ақпараттық парақшалар, on-lainбақылаулар, ата-аналарға арналған жаднамалар, ақпараттық жылжымалы-папкалар.

Көрнекі құралдарды мақсатты және жүйелі қолдану ата-аналарды балабақшадағы тәрбие әдістерімен, мазмұнымен, міндеттерімен таныстыруда, баланы тәрбиелеу мен оқытуда отбасына практикалық көмек көрсетуге ықпал етеді.

 

 

ЕРТЕ ЖАСТАҒЫ ТОП

(1 жастан 2 жасқа дейін)

 

Балалардың жас ерекшеліктеріне сипаттама

Бала тіршілік әрекетінің қолайлы жағдайларында салмағына ай сайын 170,0 - 190,0 г, бойына - 1 см қосып отырады. Екі жастағы баланың салмағы орташа есеппен 12,0 - 12,7 кг, бойының ұзындығы 85,0 - 86,0 см жетеді, 20 сүт тісі болады. Бала мықты және ширақ бола түседі.

Бірінші жарты жылдықта белсенді сергектену  уақытының ұзақтығы 3-4 сағат; екінші жарты жылдықта 4-5,5 сағат. Ұйқының тәуліктік мөлшері 14 сағаттан 12,5 сағатқа дейін қысқарады. Ұйқы мен сергектену арасындағы арақатынас өзгереді.

Баланың тік жүруі негізгі қимылдардың анағұрлым күрделі түрі болып табылады, ол қоршаған ортаны тануына және орталық жүйке жүйесінің айтарлықтай дамуына әсер етеді.

Іс-әрекеттің маңызды түрлерінің қалыптасуы барысында кеңістікте бағдарлану аясы кеңейеді.  Жүру баланы жағымды эмоцияға итермелейтін қимылдың жетекші түріне айналады. Өмірінің екінші жылының соңында қимылдардың үйлесімділігі жетіледі: бала қадамдарын жылдамдатады, жүгіреді, жолдағы шағын кедергілерді еңсереді. Жүрісті дағдыландыруға сәйкес қимылдағы тепе-теңдікті сақтауға әсер ететін қолдардың қимылдары дамиды. Қимылдардың қарапайым түрлерін меңгеру барысында заттардың пішіні мен көлемін, олардың қасиеттері мен орналасуын қабылдайды.

Бала өмірінің 2-ші жылында ересек адамдардың тілін түсінуі және сөйлеу белсенділігінің дамуы, сенсорлық дамуы, заттармен әрекеттің, ойындардың дамуы, қимылдарының дамуы, дербестік дағдыларының дамуы қалыптасады.

Осы кезеңде сөйлеуді үйренуге ерекше сезімталдығы байқалады, ересектерге оның тілін түсінуге еліктейді. Бірінші жарты жылдықта сөздік қоры 30 - 40 сөзге жетеді, екінші жарты жылдықта белсенді сөздік қоры 200-300 сөзге дейін артады. Бала барынша жеңіл дауыссыз дыбыстарды дұрыс айтады. Бала тілі қатынас құралы болып табылады.

Бала 1 жастан 1 жас 6 айға дейінгі кезеңде ересек балалар мен ересектердің қимылдарын қарап, өзінің нені көргенін  жаңғыртады. Заттық әрекеттің жинақталған тәжірибесінің және ересектермен қарым-қатынастың арқасында балада заттарды салыстыруға үйренетін көріністік-бейнелеу ойыны пайда болады.

Заттық әрекет барысында балада тілді меңгерумен қатар көрнекі-қимылдық ойлау қалыптасады.

1 жастан 2 жасқа дейінгі кезеңде бала эмоционалды дамиды, шақырғанда үн қатады және музыканы, көркем сөзді сезеді, музыкамен қимылдау қабілеті пайда болады.

Осы жаста бала жинақылықты сақтайды, қарапайым тәртіп ережелерін орындайды, ересектің талаптарына бағынады және олардың тапсырмаларын орындайды, өзінің бастамасы бойынша ересекке жүгінеді.    

Балалардың тіршілік әрекетін ұйымдастыру

Бала өмірінің екінші жылында психофизиологиялық ерекшеліктеріне қарай балалар екі топқа бөлінеді:

бірінші -  1 жастан 1 жас 6 айға дейін;

екінші – 1 жас 6 айдан 2 жасқа дейін.

Әрбір жас тобына өз күн тәртібі ұсынылады.

1 жастан 1 жас 6 айға дейінгі балалар күніне екі рет, ал  1 жас 6 айдан 2 жасқа дейінгі балалар бір рет ұйықтайды. Баланың түнгі ұйқысы 10-11 сағатқа созылады.

Жылдың суық және жылы мезгілдеріне сәйкес топтар бойынша күн тәртібі жасалады.

Ауа-райы жағдайларына байланысты екінші шағын топтың балалары күніне 1-2 рет серуендейді.

Жылдың жылы мезгілінде балалардың барлық топтардағы тәрбиелеу үдерісі балабақшаның арнайы көгалдандырылған жабдықталған алаңында ұйымдастырылады.

Режимдік сәттер: тамақтандыру, ұйқы, гигиеналық және сауықтандыру-шынықтыру шаралары ғимаратта өткізіледі.

Сауықтыру-шынықтыру шаралары табиғи факторларды, яғни ауа, күн, суды  қолдану арқылы өткізіледі. Топтық жайларда ауаның температурасы +21-22°С, жатын бөлмесінде  +15-16 °С құрайды.

Жаз мезгілінде серуеннен кейін шынықтыру шаралары әр баланың денсаулық жағдайларын ескере отырып қолдарды, аяқтарды жуу арқылы жүргізіледі. 

Арнайы шынықтыру шаралары ата-аналардың тілектерін ескеріп, әкімшілік және медицина қызметкерлері ұйымдастырады.

Тәрбие мен оқыту мазмұны

1 жастан 2 жасқа дейінгі балаларды тәрбиелеу және оқыту олардың дене, ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық дамуына, денсаулығын нығайтуға, білім, білік, дағды негіздерін қалыптастыруға бағытталған.

Үлгілік оқу жоспарына сәйкес ерте жас тобында ұйымдастырылған оқу қызметі аптасына 7 сағат 7-10 минуттан өткізіледі (бұдан әрі-ҮОЖ).

Ұйымдастырылған оқу қызметі:

- 1 жастан 1 жас 6 айға дейін сергектену кезеңінің  екінші жартысында;

- 1 жас 6 айдан 2 жасқа дейін таңғы және кешкі сергектену кезеңдерінде өткізіледі.

Аталған жастағы балаларды тәрбиелеу және оқыту мазмұнын меңгеру білім беру салаларын кіріктіру және заттық дамытушы ортаны қамтамасыз ету арқылы жүзеге асырылады.

Жоспарлау барысында бағдарламалық міндеттер  және ойын-сабақтардың мазмұны, топтағы  балалардың  даму деңгейі, ойын- сабақтардың  аптаға бөлінуі  ескерілуі қажет.

Ұйымдастырылған оқу қызметінде   балалар Бағдарламада көрсетілген білімді игереді. Ойын түріндегі   ұйымдастырылған оқу қызметіне   қатысатын балалардың саны олардың  жастарына,  іс-әрекеттің сипатына, мазмұнына байланысты.

Жаңа білім (алғашқы таныстыру кезеңінде) жеке немесе шағын топпен (3-5 бала) меңгертіледі. Балаларды шағын топтарға біріктіргенде әр баланың жас деңгейі ескеріледі.

Бағдарламалық мазмұнды  меңгеру бағдарламада ұсынылған тақырыптарды игеру  дидактикалық  ұсынымдарды сақтауға байланысты. Өтілген материалды қайталау балалардың белсенділігін арттырады (өзгертусіз немесе дидактикалық материалды толықтырып қайталауға болады). Білімнің тиімді меңгерілуі дидактикалық материалдарды, атрибуттарды  кеңінен қолдануға және таңдауға байланысты.  Аталған  жастағы  балалармен ойын түріндегі ұйымдастырылған оқу қызметінде тосын сәттерді, әртүрлі ойыншықтардың  кенеттен пайда болып, ғайып болуын  көбірек қолдану ұсынылады. Ұйымдастырылған оқу қызметі барысында балаларды ересектердің айтқан сөздері мен сөйлемдерін қайталауға,  іс-әрекеттеріне еліктеуге ынталандыру.

«Денсаулық» білім беру саласы

Аталған білім беру саласын ұйымдастыруда қажетті негізгі гигиеналық талаптардың бірі: еденді дымқыл  шүберекпен сүртіп алу, таза ауа (19-20°С), маусымға сай, жеңіл, еркін қозғалыс  жасауға  лайықты  киімнің болуы.

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің мазмұнына  негізгі қимыл түрлері: жүру, еңбектеу, лақтыру, домалату, кейбір ойын түріндегі жалпы дамытушы жаттығулар, қимылды ойындар және ойын жаттығулары (олардың көпшілігі заттармен және еліктеушілік сипатта болуы) енеді.

1 жастан 1 жас 6 айға дейінгі балалар

Бұл жастағы балаларда негізгі қимыл түрлерін  дамыту және үйлестіру  біліктер мен дағдыларды қалыптастыратын  ойындар барысында қамтамасыз етіледі.

Балаларды  әртүрлі  жүру түрлеріне үйрету: туражолдыңбойымен, ересектіңкөмегіменжәнекөмегінсізгимнастикалықтақтайбойыменжүру, ересектіңкөмегіменбиік емес заттарға   шығужәнеодантүсуге жаттықтыру;  едендежатқан түрлі заттардан  (лентадан, арқаннан,таяқтан)аттапөту.

Еңбектеу жаттығуларында балаларды төрттағандап орындықтың,доғаның,арқанның,астынанеңбектепөту;биік емес заттардан еңбектеп өту; бөренелерарқылыөту;параллельжатқанарқандардыңарасынан(жолбойымен)еңбектеу; құрсаудың ішіне еңбектеп кіру, биіктігі шамамен 1м болатын  шағынсатыны пайдаланып,  жоғары,төменбойымен  өрмелеуге үйрету.

Сәбилер доппен ойнағанды жақсы көреді, оларды жастарына сәйкес доппен әрекет жасаудың әдістері мен тәсілдеріне үйрету: екі қолмен және бір қолмен лақтыру; әртүрлі өлшемдегі доптар мен шарларды жинау, оларды себетке (жәшікке)салу; шарларды домалату; допты екі қолмен алға қарай лақтыру; допты алға қарай домалату(отырып, тұрып);төменге, алысқа лақтыру.

1 жас 6 айдан 2 жасқа дейінгі балалар

Бұл жас кезеңде негізгі қимылдар біртіндеп күрделенеді.

Балаларды түрлі заттардың және спорттық құралдардың арасынан және оларды аттап жүруге, қолдарына зат ұстап, бағытты өзгертіп, доптың артынан жүруге үйретеді; еліктеушілік сипаттағы жүру түрлерін кеңінен қолданады.

Бағдарламаға сәйкес еңбектеу, өрмелеудің түрлері және доппен қимылдар күрделенеді.

Жалпы дамытушы жаттығулар еліктеушілік сипатта болады, тәрбиеші жаттығуларды түсіндіреді,көрсетеді және балалармен бірге орындайды, белсенді балаларды мадақтап, ептілік танытпайтын балаларды өзінің оң эмоцияларымен ынталандырып отырады.

Ұйымдастырған оқу қызметін ұйымдастырудың негізгі формасы- топпен, жұппен, дербес ойналатын қимылды ойындар болып табылады.

Ойындар күрделілік  деңгейіне сәйкес: жылдам қимылды, орташа және баяу қимылды болып бөлінеді. Жылдам қимылды ойынға-бүкіл топ қатысады, орташа қимылды ойынға барлық топ белсенді қатысады, бірақ  қимыл сипаты бәсеңдеу, баяу қимылды-қимылдар баяу орындалады.

1 жастан 2 жасқа дейінгі балаларға режимдік сәттер барысында жуыну, киіну, шешіну, түбекке сұрануды үйрете отырып, қарапайым дағдыларын қалыптастырады, ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелейді.

Ересектер балаларды қажет болған кезде қол орамалды қолдануға; өз заттарының, орамалының сақталу орнын, үстел басындағы өзінің отыратын орнын, киімдерін жинастыратын шкафын білуге жаттықтырады.

Денсаулықты сақтауға ықпал ететін қарапайым әрекеттерге үйретеді: ұсақ заттарды аузына салмау,өткір заттарды қолына ұстамау, сатыдан аттап өтпеу, электрқұралдарын, ажыратқыштар, розеткаларды ұстамау.

«Коммуникация» білім беру саласы

Алғашқы жартыжылдықта баланың  айналасындағы адамдардың  сөзін түсінуі қарқынды дамиды. Белсенді сөздігі баяу дамиды. Осы жаста балалар жеңілдетілген сөздерді  әлі де қолданады.

Екінші жартыжылдықта балалардың тілді түсінуі әртүрлі заттардың  аталуын және олармен әрекет жасауды білдіретін сөздерді дұрыс қолдану арқылы дамиды. Балалар дыбыстық құрылымы күрделі сөздерді пайдалана бастайды.

Аталмыш жастағы балалармен олардың түсінуіне жеңіл шығармаларды, ертегілерді, әңгімелер мен өлеңдерді тыңдау жұмыстары жүргізіледі.

Шығармалардың кейіпкерлеріне жанашырлық таныту, халықтық шығарма, өлеңдердің ырғағына және әуеніне эмоционалды көңіл-күй  білдіру дағдыларына баулиды.

Бағдарламалық  міндеттер арнайы ойын-сабақтарды және режимдік сәттерді ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады (жуыну, киіну, тамақтану кезінде қысқа тақпақтарды, серуенде - тірі және өлі табиғат құбылыстарын бақылауда әдеби шығармаларды қолдану).

 

«Таным» білім беру саласы

Бұл  жастағы балаларда қоршаған орта, қоғамдық өмірдің кейбір нақты жағдайлары туралы қарапайым түсініктер қалыптасады.

Сенсорлық даму психикалық процестердің дамуын қамтиды. Бала заттармен әрекет жасай отырып, байланыс пен тәуелділікті орнатады, ойлау, қиял, ес,  қабылдаудың дамуына ықпал ететін белгілерді  жалпылайды, қол саусақтарының қимылы жетілдіріледі.   

Білім беру үдерісінің бірінші кезеңінде неғұрлым жеңіл міндеттер қойылады:  домалату, затты  ашып-жабу (қақпағын және т.б.). Осы мақсатта пайдаланылатын дидактикалық ойыншықтар  ыңғайлы (күш жұмсамай ашылып, жабылатын) және бала алақанымен ұстай алатындай өлшемде, ашық түсті (зейінін аударту үшін) болуы керек.

Балалардың даму деңгейіне байланысты міндеттер күрделене  түседі. Затты түсіне, пішіні мен шамасына сәйкес тани білуге үйретеді.

Ерте жас тобындағы  балаларда табиғат туралы қарапайым түсініктер қалыптасады.

Бұл жаста тәрбиеші балаларды жақын маңайдағы жануарлармен таныстырады. Жемсауытқа ұшып келетін құстарды, аквариумдегі балықтарды, үй құстары мен жануарларын бақылайды. Тәрбиеші екі жасқа қарай балаларды бірнеше жануарларды шынайы, суреттерден, ойыншықтардан(құс, тауық,мысық, ит) тануға және көрсетуге, олардың дауыстарына еліктеп, оларды атауға үйретеді.Тәрбиеші балалармен бірге жануарларды қарастырады, олардың назарларын кейбір елеулі белгілеріне, дене  бөліктеріне (танау, құйрық), қимылдарына (жүгіреді, ұшады) аударады.

Бір жарым жастан асқан балалар тәрбиешімен бірге табиғат құбылыстарын бақылайды, олар көргендерін, сезінгендерін айтады, бұл белсенді сөздік қорды байытуға ықпал етеді.

Серуенге шыққанда тәрбиеші балаларды  ағаштарды, гүлдерді, шөптерді ажыратуға үйретеді, оларға ұқыпты қарауға баулиды. Тәрбиеші 2 жасқа қарай балаларды нақты гүлді, ағашты, шөпті табуға және көрсетуге үйретеді.

Бұл жаста балалардың өсімдіктер мен жануарларға қызығушылықтары артады, оларға қамқорлық қарым-қатынасқа тәрбиелейді. Балалар тәрбиешінің табиғат бұрышындағы өсімдіктер мен жануарларға күтім жасауына назар аударады.

Балаларға бағдарламалық материалды меңгерту барысында кейбір көкөністер мен жемістерді тани білуге үйрету, оларды шынайы және суреттерден тануға жаттықтыру; судың қасиеттері туралы айтып беру: төгіледі, суық, сумен жуынады, суда шомылады.

Тәрбиеші 1 жас 6 айдан асқан балаларды  құмның қасиеттерімен таныстырады: құрғақ, шашылады, дымқыл болғанда- пішінін жақсы сақтайды.

«Шығармашылық» білім беру саласы

Сурет салу барысында балаларда  бейнелеу өнері, сурет салуда пайдаланылатын құралдар мен материалдар туралы түсінік қалыптасады.

1 жастан 1жас 6 айға дейінгі балалар

Балалардың сурет салуға  қызығушылығын тудыру  түрлі ойын тәсілдерін қолдану арқылы жүзеге асырылады.

Балаларды  бояулардың  ашық түстеріне эмоционалды  көніл-күйлерін білдіруге үйретеді; қарындаштармен, фломастерлермен қағаз парағын  ашық  түсті жақпалармен, дақтармен  толтыруға; көрсету және әңгімелеу арқылы  сурет салуға  ынталандырады.

1жас 6 айдан 2 жасқа дейінгі балалар

Бұл жас кезеңінде балаларды қарындашты, фломастерді, қолдануға, сызықтарды жүргізуге үйрету және жаттықтыру бойынша жұмыс жалғастырылады.

Мүсіндеу сабақтарында балалар сазбалшықпен, оның қасиеттерімен (жұмсақ, тегіс, оны қысқанда саусақтардың, алақанның пішінін қабылдайды ) танысады.

Мүсіндеу тәсілдеріне: алақандар арасында «шарларды» домалатуға; дөңгелек,  жазық  пішінді түрлі заттарды  мүсіндеуге үйренеді.

Музыкаға, ән айтуға, музыкалық-ырғақтық қимылдарға қызығушылықтары дамиды және оны қолдайды.

 

                                                    БІРІНШІ КІШІ ТОП

(2 жастан 3 жасқа дейін)

 

Балалардың жас ерекшеліктеріне сипаттама

2 жастан 3 жасқа дейінгі баланың салмағы шамамен 2 кг артып, 13- 16 кг болады, бойы 7-10 см ұзарып, 91-99 см-ге, көкірек қуысының шеңбері 52 см-ге жетеді.

Бала барынша дербес, қимылдары да барынша үйлесімді бола бастайды. Балаларда осы кезеңде жүйке жүйесінің қызметі жетіледі, осының арқасында олардың белсенді сергектігінің ұзақтығы (6-6,5 сағат) артады.

Бұл кезеңнің ерекшелік сипаты - әртүрлі қимылдарға ұмтылу, оларды орындауға қызығушылық пен талпыныстың пайда болуы. Бала өмірінің үшінші жылында барлық мүшелердің қызметі мен баланың психологиялық қызметтерінің  жетілуі жалғасады.

Бала өмірінің үшінші жылын психологтар дағдарысты (үш жастағы дағдарыс) деп атайды, өйткені баланың өзін жеке тұлға ретінде сезінуінің өзгерісті   кезеңі болып табылады. Ол саналы түрде «Мен», «Мен қаламаймын, мен жасамаймын!» деп айтады. Ол өзін айнадан және фотолардан таниды.

Үш  жасқа қарай сөздік қор 1200-1300 сөзге жетеді. Бала әрдайым дұрыс болмаса да барлық сөз таптарын қолданады. Дыбыстарды айтуы барынша жетілген, бірақ әлі де кемшіліктер кездесіп отырады. Екі-үш жастағы бала тілінің ерекше сипаты үнемі айтып қалу, ойын жағдайлары мен барлық қимылдарын сөзбен сүйемелдеу болып табылады.

Екі-үш жастағы баланың негізгі дамытушы әрекетінің түрі ойын болып табылады. Бала ойынға қажетті заттар мен қандай да бір заттарды сәйкес таңдап, алдын-ала ойлап ойнауы мүмкін. Қиял, фантазия,  абстрактілі ойлауды дамыту арқасында ойынның мазмұны болады. Үшінші жылдың соңында балалардың сүйікті ойыны рөлдік ойындар болады.

Дербестік бала тіршілігінің барлық саласында және әрекеттерінде көріне бастайды.   

Балалардың тіршілік әрекетін ұйымдастыру

Бірінші кіші топтағы  ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті мен балалардың тіршілік әрекетін ұйымдастыру:

-денсаулыққа қамқорлық, эмоционалдық саулық, әрбір баланың жан-жақты дамуы;

-топ ішінде тәрбиеленушілерге адамгершілік пен тілектестік қарым-қатынас орнату;

-бұл жастағы балаларға тән түрлі іс-әрекет түрлерін барынша көп қолдану, оларды кіріктіру;

-тәрбие мен оқыту процесстерін шығармашылықпен ұйымдастыру;

-білімдік материалдарды қолданудың вариативтілігі;

-отбасы және мектепке дейінгі ұйым жағдайында балаларды тәрбиелеу мен дамыту жолдарын үйлестіру есебінен құрылады.

3 жастағы баланың күн тәртібін құру барысында, ең алдымен, сергектену уақытының сипаты мен ұзақтығында болатын өзгерістерді ескеру қажет. Дербестігінің айтарлықтай артуымен байланысты түрлі гигиеналық шараларды жүргізу мен органикалық қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған уақыты едәуір кемиді. Сондықтан сергектену бала үшін басқа да барынша күрделенген ұйымдачстырылған оқу қызметімен толықтырылады.

Күн тәртібін құру кезінде бөлмедегі және серуендегі іс-әрекеттердің түрлерін ауыстырып отыру қажет. Сергектену уақытында балалардың өздігінен ойыны тәрбиешімен бірлесіп әрекет жасауға, бөлмедегі ойын - серуенмен, қимылды ойындар - тыныш ойындармен ауыстырылуы қажет. Бала өмірін ұйымдастыруда әр баланың ұйқыдан оянғаннан кейін тамақ ішіп, басқа балаларды күтпей, тәрбиешінің бақылауымен өздігінен ойнауын ұйымдастырған жөн.

Тәрбие мен оқыту мазмұны

Тәрбиелеу-оқыту үдерісінің негізі «Денсаулық», «Коммуникация», «Таным», «Шығармашылық», «Әлеумет»  білім беру салаларын кіріктіру аясында жоспарланатын ұйымдастырылған оқу қызметтері болып табылады.   

Ұйымдастырылған оқу қызметтері бірінші кіші топта аптасына 9 сағатты құрайды, ұзақтығы 10-15 минуттан өткізіледі.

Бала үш жаста барынша дербес болуына қарамастан аталған жас кезеңінде ол жалғыз өзі ұзақ ойнай алмайды. Сондықтан да сергектенудің әрбір кезеңіндегі балалардың дербес әрекеттері ұйымдастырған оқу қызметімен ауыстырылады.

«Денсаулық» білім беру саласы

Осы жастағы балалардың  дене дамуының  қарқыны баяулайды, бірақ ағзасы  нығайып, қимылдары жетіледі. Дегенмен, балалардың тірек-қимыл аппараты нашар дамыған,  қозғалыс тәжірибесі жеткіліксіз, қимылдары үйлесімсіз болып келеді. Бала әлі де  өздігінен жылдамдығын, күшін және қимыл амплитудасын  реттей алмайды, сондықтан, дене шынықтыру бойынша жұмысты ұйымдастыруда  осы  аталғандар ескерілуі қажет.

Балалар жалпы дамытушы  жаттығуларды  ересектің ауызша нұсқауымен және көрсетуімен бір мезгілде орындайды.

Негізгі қимыл түрлерінің саны үшеуден аспауы қажет (екі таныс+ бір жаңа қимыл). 

Балаларға  жүру мен жүгірудің түрлерін, қарқынды өзгертіп жүруді , жүруден  жүгіруге ауысуды және керісінше (тәрбиешінің артынан), бағытты өзгертіп, шашырап, заттарды айналып жүруді  үйретеді.

Біртіндеп  еңбектеу, өрмелеу, кішкентай доптарды  лақтыру  мен  домалату, қапшықтарды  нысанаға лақтыруда  негізгі қимыл түрлерін  дамытуға арналған қозғалыс  тапсырмалары  мен  жаттығулар  күрделеніп беріледі.

  Күн  тәртібіне таңертеңгі жаттығу  енгізіледі  ұзақтығы  4-5 минут.  Құрылымы : кіріспе бөлім: сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру (шеңберге, шашырап); негізгі бөлім: жалпы дамытушы жаттығулар (3-4 түрі, қайталануы 3-4 рет); қорытынды  бөлім: тыныс алуды қалпына келтіретін  жаттығулар.

Мәдени-гигиеналық дағдыларды қалыптастыру: қабылдау,киіну, шешіну, тамақтану, ойын іс-әрекетінде жүйелі жүргізіледі.   

«Коммуникация» білім беру саласы

Екі  жастағы баланың сөйлеуін дамытуда, оның еститін және қайталайтын сөздері  мазмұнды  болуы тиіс. Баланың  белсенді  және  пассивтік  сөздік   қорының арасында  алшақтық байқалады, сондықтан  тәрбиеші жаңа  сөзді біртіндеп меңгеруді қамтамасыз етеді.

Балаларды  ертегілер, шағын  фольклор, қазақ балалар жазушылары, классик-жазушылардың жекелеген шығармаларымен таныстырады.

Ертегі, әңгіме, тақпақты мұқият, алаңдамай  тыңдай білуге, олардың мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беруге тәрбиелеу. Балаларды таныс тақпақтарды, қысқа өлеңдерді асықпай, анық қайталап айтуға  ынталандыру.

 Көркем сөзді тұтастай қабылдаудың  бастапқы формасын қалыптастыру: эмоционалды ықыластылық, балалар әдебиеті шығармаларының мазмұны мен бейнелерін  түсіну.

Балаларды ертегінің, қысқа әңгімелер  мазмұнының өрбуін, шығармаларда көптеген қатысушы тұлғалармен жаңа кейіпкерлердің пайда болуын, олардың қарым-қатынасын қадағалай білуге  үйрету, драмалық оқиғалардағы кейіпкерлерге жанашырлық  танытып, таныс кейіпкерлер ұшырасқанда қуануға баулу қажет.

«Таным» білім беру саласы

Қоғамдық өмір құбылыстарына кішкентай балалардың қызығушылығы ерте оянады, сондықтан ересектер түрлі әдіс-тәсілдерді пайдаланып, дер кезінде олардың қажеттіліктерін қанағаттандыруы тиіс.

Бұл жаста қоршаған орта құбылыстары туралы түсініктерін қалыптастыру, балаларды түрлі сенсорлық әсерлермен байыту бойынша жұмыс жүргізіледі. Олардың қабылдауын жетілдіруге бағытталған әрекеттерді орындауға түрткі салу: заттардың әртүрлі сенсорлық қасиеттері мен сапаларын есепке ала отырып, текше-ішпек пішіндегі ойыншықтарды, матрешкаларды, пирамидаларды шашып және дұрыс жинау, қорапшалар тетіктеріне заттарды итеріп салу, түрлі пішін және көлемдегі қорапшаларға қақпақтарын таңдау және т.б.

Бұл жаста балалар текше пішіндегі ойыншықтардан да, қағаздан да құрастырулар жасайды.

Балаларға қағазбен жұмыстың алғашқы тәсілдерін ­─ мыжу және жыртуды көрсету, мыжылған және жыртылған қағаздар кесектерінен «бейнені» (ит, құс және т.с.с.) көруге көмектесу. Балалармен бірге қарапайым қиыстырулар құрастыру (мысалы, балалар жасыл қағазды жырту арқылы шөп жасайды, оған бақбақтарды (қағаз кесектерін), құстарды, т.с.с. орналастырады.

Педагогтың алдында тұрған маңызды міндеттердің бірі- балалардың табиғат құбылыстарына қызығушылығын дамыту. Сондай-ақ балаларды өсімдіктер мен жануарларға ұқыптылықпен қарауға,  олардың әсемдігін байқауға үйрету қажет.

Өсімдіктер әлемі. Балалармен шөптерді, гүлдерді қарастыру, ағаштармен таныстыру, «ағаш», «шөп», «гүлдер» атауды үйрету.

Тәрбиеші балалардың назарын ағаштың негізгі бөліктеріне (діңі, бұтақтары, жапырақтары) аударады, жапырақтар ағаштардан түсіп, ауада баяу қалықтайды; жапырақтарды түсі, көлемі, пішіні бойынша ажыратуға жаттықтырады; өсімдіктердің бөліктері (сабағы, жапыраға, гүлі), суару тәсілдері туралы түсінік береді; өсімдіктерге күтім жасауға ынталандырады.

Күз мезгілінде  балаларда қарапайым түсініктерді қалыптастыру бойынша ұйымдастырылған оқу қызметі өткізіледі: көкөністер мен жемістерді қарастыру (қияр, қызанақ, сәбіз, алма, алмұрт), оларды дұрыс атау, сыртқы түрі және дәмі бойынша ажырату.

Жануарлар әлемі.Ұйымдастырылған оқу қызметінде балалар жануарлар әлемінің өзіне тән ерекшеліктері туралы бастапқы түсініктерді алады, олардың дене бөліктерін ажыратып, атауға үйренеді (басы, құйрығы, аяқтары).

Жануарлар бейнеленген суреттерді қарастыруды мақсатты түрде ұйымдастырады (қоян, аю, ит,мысық, тауық), оларды суреттен тауып, атайды.

Серуен барысында үй жануарлары мен құстарын бақылауды ұйымдастырады, табиғи материалдардың қасиеттерімен таныстыру үшін құммен және сумен ойындар ойнатылады. Тәрбиеші балалардың назарын құрғақ құм шашылатынына, оған су құйса, ол дымқылданып және  қуыршақтарға арнап «бәліш» мүсіндеуге болатынына аударады, құмға  таяқшамен сурет салады.

Табиғат бұрышында күтім жасай отырып, тәрбиеші гүлдерді қалай суару керектігін айтады және көрсетеді.Табиғат бұрышында шағын тікбұрышты 1-2 ірі, ашық түсті балықтары бар аквариумды (мөңке, алтын балық) орналастыру ұсынылады. Балалар балықтардың суда тіршілік ететінін, жүзетінін, жем жейтінін, оларға күтім керектігін (суды ауыстыру, жем шашу) біледі.

«Шығармашылық» білім беру саласы

Бұл жаста сурет, мүсіндеу, жапсыру және музыкадан ұйымдастырылған оқу қызметтері жүргізіледі. Сурет салуды және мүсіндеуді заттық және ойы бойынша бөлуге болады, ал жапсыру фланелеграф арқылы желімдеусіз жүргізіледі, музыка тыңдау, ән айту және музыкалық-ырғақтық қозғалыстарды орындайды.

Сурет салуда балаларды түрлі сызықтарды жүргізуді үйрету: тік, көлденең және толқын тәрізді, дәстүрлі емес тәсілмен сурет салу: бір жақ бетіне бояу жағып қағазды бүктеу.

Балаларды үнемі мадақтап, ынталандырып және эмоциялық қолдап отыру қажет. Бұл топта заттардың пішінін келтіру міндеті қойылмайды, тәрбиеші тек дөңгеленген, сопақ пішінге келтіреді, мысалы, бауырсақ, жаңбырдан кейінгі шалшық және т.б.

Жапсыру бойынша барлық ұйымдастырған оқу қызметтері (үзбелі жапсырудан басқа) желімдеусіз жүргізіледі. Жапсыруды орындау үшін баланың дайындаған бөліктерін желімдеуге көмектесуге болады. Қалауы болған жағдайда бала бөліктерге желім жағып, беріп отырады. Үзбелі жапсыру үшін қағаз майлықтар немесе тез жыртылатын жұқа қағаз қолданылады. Жапсырудың басқа барлық түрлерінде қатты қағаз алынады, жылтыр қағазды қолданбаған дұрыс. Үзбелі жапсыру үшін желім орнына клейстер қолданған дұрыс ­─ ол ұзақ кебеді және денсаулыққа қауіпті емес.

Балшықтың қасиеттерімен таныстырғанда ол жұмсақ, кесектеп бөліп алуға, шұңқыр жасауға, одан мүсіндеуге болатынын түсіндіру. Балаларды материалмен таныстыруда қарапайым әрекеттер жасау барысында таныстырған абзал, себебі олар бірден көрінетін нәтиже алады.

Бұл жаста

-әртүрлі жанрдағы музыкалық шығармалар – өлең, полька, марш, вальс, сабырлы және көңілді әндерге;   

-ән айтуға, өлеңнің жеке буындары мен сөздеріне, өлеңдегі қайталанатын сөздерге қосылып ән айту, созылыңқы үнге еліктеп ересектермен бірігіп ән айту, аспап үніне қосылу, табиғи дауыспен, дыбысты жылдамдатпай және жеке сөздерді айқайламай, күш салмай ән айтуға;

-музыканың анық ерекшелінген сипатына сәйкес қозғалыс дағдылары; «хлоп-хлоп» қолдар қозғалысын орындау; «топ-топ» аяқтар қозғалысын орындау; денені оңға, солға бұру; басты оңға, солға еңкейту; қолдарын бұлғау, шеңбер бойымен жүру; пьесаның екі бөлімдік түріне, дыбыстау күшінің өзгеруіне (қатты – ақырын), оның басталуы және аяқталуына қозғалыстардың ауысуына мән беру қызығушылықтары қалыптасады. 

Жыл ішінде сипатына қарай мөлшермен 7 жаттығу (атрибуттармен және оларсыз) ұсынылады.

Педагогтың әртүрлі аспаптарда орындауындағы ән мен пьесаны тыңдау, таныс әндерге қосылып айту, ойындар, хормен жүру және күрделі емес сахналауға белсене қатысу дағдыларын қалыптастыру.

Ойын әрекетін ұйымдастыру

Ойын сәтті өту үшін балаларды қолданылатын заттармен, олардың қасиеттерімен, суреттегі бейнелерімен  міндетті түрде таныстыру керек. Егер ойында тақпақ айтылатын болса, тәрбиеші оны жаттап алады.

Қорытынды жасағанда тек жағымды жақтары аталып өтеді: тату ойнадыңдар, ойыншықтарды орнына жинадыңдар. Балаларды келесі ойналатын ойынға дайындау қажет: «бүгін біз қуыршақпен жақсы ойнадық». Келесіде бізге қонаққа «сиқырлы қапшық»келеді, біз оның ішінде не бар екенін табамыз. Балаларға дидактикалық ойында қолданылған ойыншықтар ұсынылады. Бұл сәбилердің ойынға қызығушылығын оятады және ойынға тағы қатысуға ынталандырады.

Тәрбиеші балалардың театрландырылған іс-әрекетке қызығушылықтарын қолдап  отыруы  қажет:  күрделі емес ертегілерді сахналау ойындарына үйрету, балалардың ойындарын қуыршақтармен сахналау көмегімен (отбасы, балабақша) байыту.

Осы ойындарды қолдау, бастама көтеру, балаға театрландырылған, драматизация ойындарының тәжірибесін өздері ойлап шығаратын ойындарға ауыстыруға көмектесу.

Балалардың белсенділігіне қарай бөлме, жиһаз, үй құрастыратын құрылыс ойындарына қатыстыру. Балаларды ойынның мазмұнын дамыту үшін құрылыс материалдарынан (кірпіштер, кубиктер, пластиналар) құрылыс салуға ниеттендіру. Балаларға орын алмастырушы - заттар ретінде қолдануға болатын материалдарды пайдалануға беру. Пікірлерін айтуда оларды мадақтау.

Қимылдарды жетілдіретін (жүру, жүгіру, лақтыру, домалату) ойындарды қолдау.

Балаларды кейбір кейіпкерлердің қарапайым бейнелі әрекетін  көрсете білуге үйрету.

Балалардың дидактикалық ойыншықтармен ойнауға қызығушылықтарын арттыру. Балалардың зейінін, ойлау қабілетін, толық түрде қабылдауын, қиялын, ұсақ қол моторикасын дамытуға мүмкіндік беретін және заттардың түсін, түрін, көлемін бағдарлауын дамытуға арналған ойындарды жүргізу қажет.

Құммен, сумен, қармен ойнауда балалардың осы материалдардың қасиеттері туралы білімдерін бекіту.

Еңбек әрекетін ұйымдастыру

3 жастағы балалардың еңбек әрекеті балалар ағзасының жас мүмкіндіктерінің күшіне әлі шектелген. Осы кезеңде еңбек әрекетінің алғышарттарын дамыту міндеттері шешіледі, гигиеналық дағдылары және өз-өзіне қызмет ету дағдылары қалыптасады.

Өзіне-өзі қызмет көрсету

2 жастан бастап балаларды ересектердің еңбек әрекеттеріне қызығушылық танытуға, оларға көмектесуге баулиды.

Еңбек тәрбиесіндегі  басты міндет оларды өз-өзіне қызмет етуге ынталандыру, еңбектің осы түрінде қарапайым дағдыларды қалыптастыру. Балалардың алдына мақсат нақты, түсінікті қойылуы қажет, сәби еңбектің нәтижесін көріп, оның өзі үшін қажет екенін сезінуі ескеріледі: жеңінің түймесін ересектің көмегімен салды- ойнауға ыңғайлы болды, кедергі келтірмейді.

Кіші топтарда балалардың еңбек әрекеті ойын түрінде өтеді, балаларда қуанышты, эмоционалды көңіл-күйді көтеруге, сондай-ақ, еңбек дағдыларын ойдағыдай меңгеруге ықпал етеді.

Өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру әрдайым әрекетті тікелей көрсетуден басталып, түсіндірумен жалғастырылады, содан кейін балалармен бірге әрекет орындалады.Мысалы, балаларды қолдарын жууға үйретуде, тәрбиеші киімінің жеңдерін түреді, қолын сабындайды, жуады, сүртеді және сәбилерді  осы әрекеттерді осындай реттілікпен қайталауға ынталандырады. 

2 жастан 3 жасқа дейін балаларересектердің көмегімен киінуге, шешінуге, киімін, аяқ киімін шешуге (түймесін ағыту, бәтеңкесінің бауын шешу), шешкен киімдерін бүктеуге, киімі мен аяқ киімін дұрыс киюге үйренеді.

Осы топта сәбилерді жеке сипаттағы қарапайым тапсырмаларды орындауға (ойыншықты әкелу, допты орнына салу және т.б.) ынталандырады. Егер бала тапсырманы орындаудан бас тартса, оны орындауға көндірудің қажеті жоқ.

Шаруашылық-тұрмыстық еңбек

Шаруашылық-тұрмыстық еңбекте балаларды жаңа еңбек әрекетімен таныстыруды балалардың ересектермен бірлескен әрекетінен бастау қажет.

Бастапқыда тәрбиеші сәбиге өтініш білдіреді, мысалы, үстелдің үстін сүртуге көмектесу. Балаларды өзімен бірге  еңбек етуге ынталандыра отырып, не істеу керек екенін айтып береді және көрсетеді.

Еңбек әрекетінің барысында балаларда елгезектілік пен жанашырлықты оята отырып, адамгершілік сезімдерге және жағымды өзара қарым-қатынасқа тәрбиелеуге ерекше көңіл бөлінеді.

Табиғат бұрышындағы еңбек

Тәрбиеші балаларды үнемі барлық тіршілік иелеріне ұқыпты қатынасқа тәрбиелейді, табиғат бұрышын мекендеушілерге қамқорлық жасауға үйретеді. Ересектің жеке үлгісі ерекше әсерлі болып табылады. Тәрбиеші құстарға күтім жасай отырып : «Әсем құс, сен сондай кішкентайсың, біз сені жақсы көреміз, қазір саған су құямыз, жем береміз, сен әрдайым бізге ән салып бер» және т.б. деп айтады.

Сәбилерді бір-бірімен өзара әрекетке ынталандыру, тату, бір-біріне кедергі келтірмей еңбек ету, құрдасына жанашырлық танытуы оларда бірлескен әрекетке арналған алғышарттарды қалыптастыру болып табылады.

 

 

ЕКІНШІ КІШІ ТОП

(3-тен 4 жасқа дейін)

 

Балалардың жас ерекшеліктеріне сипаттама

Үш жас – бұл сәбидің мектепке дейінгі кезеңге кіретін шағы. Осы кезеңде баланың дене дамуының негізгі көрсеткіштері мынадай: бойы 96±4,3 см, салмағы 12,5+1 кг, кеуде қуысының көлемі 51,7+1,9 см, бас шеңбері 48 см, сүт тістерінің саны 20. Үш жасар баланың бас сүйегінің көлемі ересек адамның бас сүйегінің 80%-ын құрайды. Төрт жасар бала омыртқасының физиологиялық ойыстары тұрақсыз, сүйектері мен буындарының пішіндері қолайсыз әсерлерден оңай майысуларға ұшырайды.

3-4 жастағы баланың есте сақтауы еріксіз сипатқа ие. Материал енгізілген әрекетке байланысты есте сақталады. Бұл жастағы баланың ойлауы сапалы өзгешелігімен ерекшеленеді: оған қиял мен шынайылықты ажырату қиынға соғады. Оған анимистік түсініктер тән: барлық қоршаған нәрселер өзі сияқты ойлау және сезу қабілеті бар деп есептейді. Нысандарды қарай отырып, әдетте, ол заттың барынша ашық белгілеріне назар аударады.

3-4 жастағы жас кезеңінде мазмұнды-рөлдік ойын баланың жалпы психикалық, интеллектуалдық және тұлғалық дамуы үшін барынша жағымды жағдайлар құратын жетекші іс-әрекеті болып табылады. Бұл кезең тіл дамыту үшін де тиімді болып табылады, өйткені бала тілге, оның дыбыстық және мағыналық жағына жоғары сезімталдықты иеленеді.

Мектеп жасына дейінгі жас кезеңіндегі балалар ересектермен қарым-қатынас жасауға бастамашыл, көптеген сұрақтар қояды. Кішігірім таныс ертегілерді әңгімелейді, танымдық қызығушылықтар көрсетеді. Баланың ересектермен қатынас жасаудағы қанағаттандырылмаған мұқтаждығы олардың арасындағы эмоционалды оқшаулануға алып келеді. Өмірінің төртінші жылына қарай бала үшін,құрбысы бәрінен бұрын тәжірибелік іс-әрекетке қатысушы болып қалады.

3-4 жаста баланың өзін-өзі бағалауы жоғары болады, бұл ол үшін толығымен заңды, өйткені әлдекім оның тұлғалық қасиеттерін жағымсыз бағалаған жағдайларда «тұлғалық» қорғаныстың өзіндік үлгідегі тетігі болып табылады.

3 жастан 4 жасқа дейінгі жас кезеңінде сенсорлық үрдістердің сапалық жаңа қасиеттері қалыптастырылады: фонематикалық естуі, түр-түсті ажыратуы, көру өткірлігі, заттардың пішіндердің қабылдауы, әлемді сезінуі жетілдіріледі. Затпен әрекеттесуден кейін бала онымен көру арқылы қабылдау негізінде танысуға кіріседі.

3-4 жастағы баланың сенсорлық үдерістерін дамытуда сөйлеу жетекші мәнге ие. Балалардың сөйлеу тілін заттардың белгілерімен, олардың арасындағы қатынаспен белгілейтін сөздермен байыту ойша қабылдауға мүмкіндік береді.

Кіші мектепке дейінгі жастағы балада кеңістік, уақыт, сан туралы қарапайым ұғым-түсініктер қалыптаса бастайды.

3-4 жас кезеңінде бала табиғат құбылыстары мен олардың салдарлары арасындағы қарапайым байланыстарды ойша қорыта бастайды. Тек ол ғана емес, барлық басқа да жанды тіршілік иелері тамаққа мұқтаждықты, суға қажеттілікті бастан кешіретіндігін ұғынады. 3-4 жастағы балаларда конструкциялау әлі ойынмен бірлескен түрде көрінеді. Әр түрлі материалдармен сараптама жасай отырып, балалар бірте-бірте олардың конструктивтік қасиеттерін де  таниды.

4 жасқа қарай балалар көркем мәтінді эмоциялы және біртұтас қабылдайды. Оның ұғынуы тек сөйлеумен ғана емес, заттық және ойындық іс-әрекетінен де көрініс береді.

Бала үшін бейнелеу әрекеті – бұл ол жасайтын бейнелер. Бұл бейнелер тікелей, жарқын, фольклорды еске түсіреді.

Мүсіндеу, жапсыру, сурет салу үдерістері  бұл бейнелерге «ену» кезеңі, бұл кезеңде жағындылар, сызықтар мен пішіндер баланың көз алдында жандана түседі. Сызықтарды, пішіндерді, түр-түс таңбасын, жағындыларды пайдалана отырып балалар қарапайым оқиғаларды бере алады.

Бұл кезеңде балалардың көпшілігі үшін музыкаға эмоциялы сергектіктің жоғары деңгейі тән болып келеді, бұл осы мәселені музыкалық әрекетпен айналысуға айрықша ұнамды етеді.

3 жастан бастап қызығушылықтың айқын және ойша қорытылған көріністері орын алады, бұл кезеңде бала өзінің еркі бар жеке адам екендігін сезіне бастайды. Ми қызметі, психикалық функциялар қарқынды дамуды жалғастырады, мінез-құлқында өзгерістер пайда болады.

3 жастағы бала – шаршамайтын қайраткер, ол желімдеуге, жабыстыруға, сурет салуға даяр, дегенмен ұзақ әңгімелерді, түсіндірулерді қабылдай алмайды.

Балалардың тіршілік әрекетін ұйымдастыру

Кіші мектепке дейінгі жастағы балаларды тәрбиелеудің басты міндеті – балалардың эмоционалды-жағымды өзін-өзі сезінуін қамтамасыз ету, балалардың дербестік танытуын мадақтау және қолдау, заттық-танымдық, ересектер әрекетімен бірлескен сезімдік тәжірибенің жинақталуы.

Кіші мектепке дейінгі жас кезеңі дене және психикалық дамудың жоғары қарқындылығымен сипатталады. Тәрбиешінің міндеті – дербестікке ұмтылуға қолдау көрсету, баланың дұрыс емес іс-әрекетін сынауға, оның өзіндік жеке күшіне деген сеніміне күмән келтіруге оның баяу және қолайсыз іс-әрекеттері себебіне шыдамайтындығын айтуға болмайды. Әрбір балаға өз жетістіктерінің артқандығын байқауға, іс-әрекетіндегі сәттілікті бастан кешіру, қуанышын сезінуге көмектесу қажет.

Кіші мектепке дейінгі жастағы балалар – бұл алғашқы кезекте бақылаушылар емес «қайраткерлер». Сондықтан баланың балабақшада болуы оның әртүрлі іс-әрекеттерге қатысуға мүмкіндігі болатындай етіп ұйымдастырылады. Кіші мектеп жасына дейінгі балалардың эмоционалды қаныққан және әралуан үлгідегі іс-әрекеті барлық тәрбие міндеттерін шешу үшін негіз болып табылады.

Ұйымдастырылған оқу қызметі «Денсаулық», «Таным», «Қатынас», «Шығармашылық», «Әлеумет»  білім беру салаларын кіріктіріру арқылы іске асырылады.

ІІ кіші топтағы ұйымдастырылған оқу қызметі ұзақтығы 10-15 минуттан тұратын аптасына 12 сағатты (соның ішінде вариативтік компонент- 1 сағат)  құрайды.

«Денсаулық» білім беру саласы

Денсаулықтың маңызды факторына дене белсенділігі жатады. Кішкентай балаға жүру мен жүгіруден басқа секіру, өрмелеу ойындары, яғни күш жұмсаумен байланысты қозғалыстарды орындау қажет және пайдалы. Балалардың қозғалу белсенділігін ұйымдастыра отырып, тәрбиеші әрекеттердің түрлерін ауыстыруға мән беріп, белсенділік пен демалысты реттейді. Балалардың дене тәрбиесінің негізін ойын әдіс-тәсілдері құрайды.

Бұл жаста бағытты өзгерте отырып, тапсырмаларды орындау, тізені жоғары көтеріп аяқтың ұшымен жүру енгізіледі (тоқтау; отыру; терезеге, қабырғаға, педагогқа  бетімен бұрылу).

Әрбір жаттығудың ұзақтығы  жылдың басында 5 секундтан, аяғында -10 секундтан артпау керек. Балаларда берілген қарқынды сақтай отырып, бір-біріне соқтығыспай, жүгіру білігін қалыптастыруға ерекше мән беріледі. Бұған тікелей педагогтың қатысуымен, сондай ақ көру бағдарын қолдану жолымен жетеді.

Жүгіру ұзақтығын бірте-бірте  арттыру қажет. Сондай ақ оқу жылының басында  баяу қарқында үздіксіз жүгіру 20-30 сек. бойы жалғаса алады,  жылдың аяғында ол 1 мин.  дейін жетеді. Жылдың ортасында  10 м. қашықтыққа  жылдам қарқында жүгіру беріледі. Жүгіруді өткізе отырып, тәрбиеші ойын тәсілдерін қолданады («Қол шатыр астына жаңбырдан тығыламыз», «Айгүлге қонаққа барамыз» және т.б.).

Екінші кіші топта  биіктіктен секіруге үйрету (15-20 см.) енгізіледі. Оқу  дайындық жаттығуларынан басталады: отырып тұру, орнында екі аяғымен секіру, жартылай отыру.

Орнынан биікке секіру күрделенеді. Балаларды  сызық, жіп, 4-6 қатарлас  сызық арқылы, заттар арқылы секіруге үйретеді. Аталған жастағы балаларды  доппен  қимылдауға үйретуді жалғастыру.Педагог балаларды бірте –бірте 1 м дейін артатын, 70 см  ара қашықтықта допты лақтыруға үйретеді. Балалар  өздеріне ыңғайлы әдістермен допты ұстайды, екінші кіші топтағы балалар үшін орындауға қиын, допты кеудесіне қыспай, қолдың буындарымен допты ұстауды талап ету.Сонымен қатар балаларды допты жоғарыға, еденге тастауға, қағып алуға үйрету. Балаларды  допты ұстауға ыңғайлы болу үшін,  өте жоғары  лақтырмауға,  бірақ жоғарыға тік лақтыруға үйрету.

Ертеңгілік  гимнастика өткізу кезінде және «Дене шынықтыру» ұйымдастырылған оқу қызметінің  кіріспе бөлімінде жалпы дамытушы жаттығулар орындалады.

Кіші топтағы ертеңгілік гимнастика өткізудің негізгі әдістері- жаттығуларды түсіндірумен педагогтың көрсетуі және балалармен  бір уақытта орындау, көзбен бағдарлану, жасы бойынша сап жаттығуларын орындауға тапсырма беру.

Кешен 5-6  рет қайталанатын 5-6 жаттығудан тұрады. 3-4 жастағы балалар үшін жаттығулар кешеніне имитациялық жаттығулар және  оқу құралдарымен  жаттығулар (сылдырмақ, жалауша, доп, кубиктер) кіреді.

Жаттығуларды орындау үшін балалар шеңберге тұрады (бұдан әрі шашырап тұруға болады).Көбінесе  бірінен кейін бірі жүреді, жұптасып жүреді,  қолдарынан ұстап, шеңбер бойынша жүреді. Жүгіру ұзақтығы 10 сек дейін және түрлі тапсырмалармен өткізіледі:бағытты өзгерте  (алғашқы және соңғы), шашырап, аяғының ұшымен.Бұл жаста орындықта отырып, еденде, арқасымен жатып бастапқы қалыптағы   жаттығулар қолданылады. Жалпы дамытушы жаттығулар келесідей реттілікпен: иық белдеуінің  бұлшық еті мен қолға, кеуде мен аяққа арналып беріледі.  Ертеңгілік гимнастика тыныс алуды қалпына келтіретін жаттығуларды орындап жүрумен, аз қимылды ойынмен аяқталады.

Жүруде,  жүгіруде, жаттығуларда денеге күш түсуді  балалардың шаршау сыртқы белгілерін бақылай отырып (ентігу, беттің бозарыңқылығы және  оның қызаруы, үйлесімділіктің бұзылуы) реттеуге болады.

«Коммуникация» білім беру саласы

Бұл жас еліктеу мен дыбыстық еліктеуге, басқалардың сөйлеуін меңгеруге  ұмтылумен; сөздікті қарқынды толықтыру, ересектердің сұрақтарын есту, түсіну және жауап беру қабілетімен ерекшеленеді. Алайда, бала толыққанды қатынасқа, әңгімелесушімен сұхбатқа түсуге әлі дайын емес; өз сөйлеуінің грамматикалық құрылымын меңгеру енді басталады. 

Бұл жастағы балалар көркем сөзге жоғары эмоциялық ықыласпен, баяндалған оқиғаларды уайымдау қабілетімен, сюжет барысын толқумен қадағалаумен ерекшеленеді. Сондай-ақ, 3-4 жаста балада жоғары танымдық белсенділік байқалады, ой-өрісін кеңейтуге тырысады, өзін қоршаған орта аясынан шығуға ұмтылады. Жануарлар, табиғат құбылыстары, балалар туралы шығармалар, ойын және тұрмыстық жағдаяттарды баяндау оған қоршаған әлемді ашып тануға мүмкіндік береді. 

«Таным» білім беру саласы

Кіші мектеп жасына дейінгі балалардың ерекшелігі бақылау арқылы қоршаған орта түсінуі болып табылады. Қоршаған ортамен танысу үдерісі балалардың өз тәжірибесін түсіндіру дағдысын қалыптастыру негізінде құрылу қажет. Себебі, баланың өмір тәжірибесі аз болғандықтан, ол әлемді өзіне таныс объект ретінде өзімен салыстырып таниды. Баланы нақты оны қоршаған қазіргі жағдаймен жалпылама өзара байланысты көрсету керек. 

Бағдарлама балаларда математикалық ұғымдар мен түсініктерді қалыптастыруға бағытталған және төменгі бағыттардан тұрады:

- сан;

- шама;

- геометриялық пішіндер;

- кеңістікті бағдалау;

- уақытты бағдалау.

Екінші кіші топта  балаларда  табиғат құбылыстарына деген қызығушылыққа тәрбиелеу, өсімдіктер мен жануарларға  сүйіспеншілік және ұқыпты қарау жалғасады, талдау мен қорытынды жасау  білігін қалыптастырады.Бақылау барысында маусымға байланысты табиғатта болатын өзгерістерді байқауға үйретеді.

ҰОҚ балалар өсімдіктер(ағаштар, гүлдеп тұрған шөптер мен бөлме өсімдіктері), жабайы және үй жануарлары        туралы қарапайым  ұғымдарды біледі; балаларда  қоршаған табиғаттың сұлулығын көру мен   байқау, оның байлығын  сақтау білігіне тәрбиелейді.       

ҰОҚ сәбилермен табиғатта  табиғат бұрышын мекендеушілермен, үй жануарларын бақылау  көп орын алады.   Тәрбиеші  балаларға жануарлардың сыртқы түрі мен жануарлар мінез-құлқының ерекшеліктерін, қарапайым өзара байланыс пен  өзара тәуелділікті түсінуге көмектеседі.

Табиғат бұрышында  шағын тікбұрышты аквариум балықтарымен болу керек.Бақылау барысында  балалар  балықтардың сыртқы түрімен ( сопақ кеудесімен, басы, құйрығы, жүзу қанаттарымен) олардың қозғалыстарымен (суда жүзеді) танысады.

Тотықұсты бақылауға болады.Тәрбиеші тоты құстың сыртқы түрімен  мінез-құлық ерекшеліктерімен (ұшады, екі аяғымен секіреді, дәнді шоқып жейді, су ішеді) таныстырады.Тордағы құсты балалар  бақылап, негізгі күту ережелерімен танысу үшін  топқа 1-2 аптаға орналастыруға болады.

Жыл бойы жануарларға  бақылау  жасалады. Жазда және көктемде үй жануарларын бақылау ұйымдастырылады: тауық балапандары, қояндар, үй жануарлары төлдері (бұзау, лақ).

Көктемде балаларды  жерге тұқым және пияз отырғызуға қатыстыру.Сонымен қатар балаларды көктемде  тұқым мен пияз отырғызудың негізгі ережелерімен таныстырып қана қоймай, өсімдіктерді  күту бойынша  негізгі талаптармен таныстырады.Табиғат бұрышына, 8-10 түптен (бегония, қынагүл, фиалка) көп емес күй талғамайтын  өсімдіктерді орналастыру. Жыл бойы  балалар  бөлме өсімдіктерінің 2-3 түрімен таныстыру қажет.

 «Шығармашылық» білім беру саласы 

Ұйымдастырылған  оқу қызметі балада әсер мен  сезімді қолдану арқылы  көркем-эстетикалық талғам қалыптастыруға бағытталған. Жұмыс тәсілдері мен материалдармен танысу үлгі бойынша жұмысты орындаудан басталады (менің поезыма ұқсас); түрлендіру үлгісі бойынша (жапырақтармен әшекейлеу қажет алма); белгілі шарт үлгісі бойынша (осындай үйге ұқсас, бірақ биік мұнарасымен), өз кезегінде балаларды оймен жұмысқа дайындайды.   

Жұмыс дайындамалармен жүргізіледі (жапсыруда – дайын дөңгелектер, шаршылар, үшбұрыштар), табиғи материалмен жұмыс енгізіледі. Балалар дайын жұмысқа дейін жеткіліксіз элементтерді қосып, табиғи материалдың ерекшеліктерін байқауға үйренеді (саңырауқұлақ: басы – талшын, аяғы – ермексаз; құс: денесі – бүршік немесе талшын, бас, қанаттары, табандары – ермексаз).

Материалдар қасиеттері мен жұмыс техникасымен таныстыру кезеңінде педагог қадаммен көрсетіп және балалармен бірге жұмысты орындайды. Егер бала таныс пішіндерден жұмысты орындаған жағдайда толық көрсету қажет емес (әр түрлі мөлшерлердегі шарлардан домалақ қуыршақты мүсіндеу – шарлар мүсіндеу техникасымен балалар таныс). Бұл жағдайда балалар меңгерген тәсілдерді өз беттерімен қолдануы керек, алайда өз бетінше жұмысқа дейін оның талдауын жүргізу, бөліктердің бекітілу тізбегі мен жолын көрсету қажет. Көрсету жұмыстарын ересек адамдар немесе қажетті техниканы меңгерген балалар жүргізе алады.

Осы жас кезеңінде әлемнің жан-жақтылығы мен оның мазмұнды ерекшелігі туралы түсінік беру үшін педагог балаларды гүл өсіру, композиция, эстетикалық  мәнмәтін негіздерімен таныстырады, бейнелеу қызметінің қажетті технологиялық тәсілдерімен қамтамасыз етеді. 

«Әлеумет» білім беру саласы 

Осы жастағы балалардың әлеуметтік мәдениет негіздерін, қоршаған әлемге қатынасы мен жағымды тәртіпке қабілеттілігін қалыптастыру қажет.

Оқу жылы ішінде әрекеттердің барлық түрлері арқылы балаларды өз аттарын, ата-аналарының аттарын, жанұяның басқа мүшелерінің аттарын, өз туысқандары туралы айтуды үйрету. Жанұя мүшелеріне мейіріммен қарауға және құрметтеуге тәрбиелеу. Үлкен адамдар мен құрбылармен қарым-қатынас ережелерін сақтауға үйрету: үлкен адамды аты-жөнімен атау, құрбысын атымен атау, бір-бірін тыңдау, бір-біріне кедергі жасамай жанында ойнау, басқа адамға қамқорлық көрсету. Үлкендер баланың жетістіктеріне қуанып, сәтсіздіктер жағдайында көмек беретінін түсіндіре отырып, балалардың еңбек тапсырмаларына қызығушылығын арттыру, өз жанұясына, балабақшасына, туған еліне, туған үйіне сүйіспеншілік сезімін ояту, баланы өзін сыйлауға, өзінің адамгершілігін сезінуге қолдау көрсету. Балабақшадағы тәртіп ережелерімен таныстыру.

Ойын әрекетін ұйымдастыру

Кіші мектеп жасында ойындар заттық және есте сақтауды дамыту мен жетілдіруге, қабылдау, ойлау және т.б. қызмет етеді.

3-4 жастағы балалар  ойындарына басшылық жасау кезінде  тәрбиеші баланың 4 жасында белсенді  болып, олардың әрекеті күрделі және сан алуан болатындығын білу қажет. Аталған жастағы балаларда  «Мен өзім» деген сенімділік артады, бірақ балалар зейін қоя бермейді, олар тез жалығып кетеді. Жұмбақ элементтерін қолданса, ойынның қызықтылығы өседі: әсем қорапшада не жатыр, есікті кім қақты, перденің артында аспапта кім ойнайды және т.б.Балаларға таныс ойындардың мазмұнына ойлануды қажет ететін жаңа, күрделі тапсырмалар енгізілсе ойын қызықты өтеді.Сондықтан да ойындарды түрлі нұсқада   бірте-бірте күрделендіріп өткізу ұсынылады. 

Еңбек әрекетін ұйымдастыру

4 жастағы балаларда  іс-әрекет   мақсаттылығы мен белсенділігі артады, қозғалыс түрліше және үйлесімді болады.Балалар мақсатын жоспарлай  іс-әрекет ету білігін меңгереді, бірақ  аса зейін қоймағандықтан тез жалығып кетеді және бір істен екінші іске  ауысады.

Кіші топтарда  негізгі міндет  өзін-өзі тәрбиелеу, еңбекті құрметтеу болып табылады.

Өзіне-өзі қызмет көрсету

4 жастағы балалардың еңбек әрекетінде  өзіне – өзі қызмет ету үлкен орын алады. Балаларды   шамасы  келетін жұмыстарға қатысу қажеттілігін қалыптастыру, үлкендердің еңбек әрекетіне  деген қызығушылығын тәрбиелеуге ықпал ету. Балаларға бала күтуші, аула сыпырушы, аспазшы, медбике туралы қарапайым түсінік беру, үлкендердің жұмысты адал атқаруына назар аудару керек (барлығы үшін, ұқыпты, жылдам жұмыс істейді). Бақылау үрдісінде үлкендердің еңбек іс-әрекетіне (бала күтуші шүберекті суға салды,  сықты,  сөрелерді сүртті, тағы сықты және т.б. ) балалардың назар аударуын қадағалау керек, жұмыста қолданылатын материалдарды және жабдықтарды қарау керек.Еңбектің соңғы нәтижесіне (бала күтуші сөрені сүртті, ол таза болды) ерекше назар аудару керек. Балаларда әрбір  нақты еңбек үдерісі негізінде  адамдардың қажеттіліктері жатқандығы туралы түсінік қалыптасады.

Шаруашылық-тұрмыстық еңбек

Аталған топтағы шараушылық-тұрмыстық еңбек балалардың қарапайым тапсырмаларды орындауынан тұрады. Еңбектің мазмұны күрделі емес- бұл алғашқы кезеңде  балалар ересектермен  бірігіп орындайтын жеке іс-әрекеттер. Мысалы, балалар аула сыпырушымен  жапырақтар жинайды,  бала күтушімен  сөрелерді, орындықтарды сүртеді.Олардың еңбегі мардымсыз болса да, онда  қаншалықты ұжымдық еңбектің бастамасынан тұратындығын және  үлкендердің еңбегіне  құрметпен және ұқыптылықпен қарап тәрбиелеуге ықпал етеді.

Табиғат бұрышындағы еңбек

Табиғат бұрышындағы  өсімдіктер мен жануарларға таңертеңгі уақытта күтім жасауда тәрбиеші  балаларға өзінің не істеп жатқандығын көрсетеді және оларды шамасы келетін жұмыстарға  не үшін тартатындығын түсіндіреді. Балалар  өсімдіктерді суара алады,  ірі жапырақтардың шаңын сүртеді. Мерзіммен 2 аптада 1 рет  балаларды қатыстырып,  аквариумдағы суды жиі ауыстыру керек.Балаларға бақылау ыңғайлы болу үшін  оларды  жартылай шеңбермен отырғызу керек.Оларға ыдыспен су құюға ұсыныс жасауға болады.

Табиғат бұрышына балалармен пияз және сәндік өсімдіктердің ірі тұқымдарын  отырғызуды өткізу ұсынылады.

Табиғаттағы еңбек

Күзде ересек балалармен  бақшадағы жеміс-жидектерді жинауды  бақылауды,  бүлдіршіндердің кейбір  тапсырмаларды (мысалы, тәрбиешінің көмегімен жердегі  құрғақ жапырақтарды жинау, оларды үлкен ойыншық жүк машиналарына тиеу және  көрсетілген орынға апару) орындауын ұйымдастырған жөн.Егерде тәрбиешінің өзін шынымен  жұмыс қызықтырса, балаларда  оған көмектесуге  деген ынта пайда болады. 

Көктем басталысымен ағаштар мен бұтақтарды кесуді, гүлдер отырғызуды, бақшаны қайта қазуды бақылауды өткізу керек.

Бұл балаларда  табиғаттағы еңбекке деген қызығушылық, оларда  өздері   отырғызу және егуге деген ынта пайда болуына көмектеседі. Топтың учаскісінде балалардың қатысуымен  бақша отырғызу керек. Балалар  тәрбиешінің  жерді үлкен күрекпен қазып, атыз және сүрлеу жасап жатқандығын бақылайды.

Сонымен қатар балаларды  гүл өсімдіктерінің  ірі тұқымдарын  отырғызуға  жұмылдырады.

Өсімдіктерді күту бойынша барлық жұмыстарды бүлдіршіндердің қатысуымен, оларды шамасы келетін жұмыстарға  қатыстырумен өткізу керек. 

Тәрбиеші өзінің не істеп жатқандығын балаларға түсіндіре отырып арам шөпті шабуды, қопсытуды,құнарландыруды өзі орындайды.

 

                                                         

ОРТАҢҒЫ ТОП

(4 жастан 5 жасқа дейін)

 

4 жастан 5 жасқа дейінгі балаларға сипаттама

Өмірінің 4-жылында баланың дене дамуы: бойының орташа өсуі жылына 5 см-ді, дене салмағы — 1,5 кг-ды құрайды. Төрт жастағы ұлдардың бойы — 100,3 см. Бесінші жылға қарай ол шамамен 7,0 см-ге артады. Төрт жастағы қыздардың бойының өсуі — 99,7 см, бесінші жылы — 106,1 см. Топтағы ұлдар мен қыздардың дене салмағы 4 жылға қарай 15,9 және 15,4 кг, ал 5 жаста — 17,8 және 17,5 кг. Аталған жаста баладағы омыртқалардың түрлі бөліктерінің көлемінің арақатысы ересектердегі сияқты қалыптаса бастайды, бірақ омыртқалардың өсуі есейген шаққа дейін жалғасады.

Бұл жаста баланың зейіні тұрақты бола бастайды, өз еркімен есте сақтау қабілеті пайда болады, қабылдау, қиялдау жетіледі,  көркем-бейнелік ойлаудың жоғары түрлері дамиды: талқылай білу, ойша тұжырымдар құру,  жіктеу қабілеті жетіледі. Түрлі ақпараттар, ойлар мен талқылауларды табыстау тәсілі ретінде сөйлеудің маңыздылығы артады. Әңгіме практикалық бақылау мен эксперименттеумен қатар балалардың дүниетанымын кеңейтудің тиімді тәсілі болады. Бұрын соңды болмаған жаңа қабілет пайда болады: ойдан шығарылған кейіпкермен бірге мазасыздану, яғни балаларға басқа адамдардың ішкі өмірі қолжетімді болады.

Балалар ересектерге олармен қарым-қатынасты қолдауға бағытталған көптеген сұрақтар қояды. 4-5 жастағы балалардың сұрақтары мен хабарламалары заттар мен құбылыстар арасындағы байланысты анықтауға және түсінгенін ересектерге  көрсетуге бағытталады.

Ересектерге деген сенімділік қатынасы және оның эмоциялық жағдайын сезіну қабілетінің  қажеттілігі дамиды.  Ересектермен қарым-қатынастың жаңа түрі - танымдық тақырыптарға қатынас пайда болады және дамиды. Баланың ересектермен қарым-қатынасына қажеттіліктің қанағаттандырылмауы олардың арасындағы эмоционалдық жатырқаушылыққа апарады. Ол түрлі жағдайларда байқалады: біреулері тұйықталып қалады, біреулері мазасызданып, сәл нәрсеге жылауға дайын тұрады; кейбіреулерінде теріс әрекет, агрессия байқатады.

Балаларда құрбыларымен қарым-қатынасқа қажеттілік кенет артатын болады. Бірлескен ойындар негізінде балалар қоғамы пайда болады, бала құрбыларының ортасында өзінің орнын сезіне бастайды. Коммуникативтік біліктіліктер дамиды: ілтипатпен амандасады және қоштасады, басқаны өз есімімен атайды. 

Баланың ересектермен және құрбыларымен қарым-қатынасы өзінің «Менін» сезінуге  мүмкіндік береді. Қарым-қатынаста ғана «Мен» бейнесі құрылады. Ересектер және құрбылары балаға ізгі тілекпен қарайтын  тәрбиелеудің жағымды жағдайы кезінде оның мақұлдауға, оң бағаға, мойындауға деген қажеттілігі қанағаттандырылады. Қарым-қатынастың теріс тәжірибесі  агрессияға, өзіне-өзі сенімсіздікке, тұйықтыққа әкеледі.

Жасы өскен сайын балада өзінің сөздері мен қылықтарына, сонымен бірге қызметтің әр түріндегі (ойын, бейнелеу, музыкалық, театралдық және  т.б.) жеке мүмкіндіктері мен жетістіктеріне балама бағалау дамиды.

Бес жасқа қарай өзіндік қарым-қатынас жүйесі, топтық ынтымақтастыққа сыни бағалар қалыптасады, балада достар пайда болады.

5 жастағы бала ұзақ әңгімелерді, түсіндірмелерді қабылдайды, себебі бұл балада белгілік-символикалық функция (әріптерге, цифрларға қызығушылық) пайда болады. 

Баланың тіршілік әрекетін ұйымдастыру

Бағдарламаны іске асыру және игеру бойынша ересектер мен балалар әрекеті білім беру үдерісін ұйымдасырудың екі басты үлгісінде жүзеге асырылады:

-ересектер мен балалардың бірлескен әрекеті;

-балалардың дербес  әрекеті.

Бірінші үлгі аясында білім беру міндеттерін шешу - ересектер мен балалардың бірлескен әрекеті ұйымдастырылған оқу қызметі түрінде де, режимдік сәттер барысында жүзеге асырылатын білім беру іс-әрекеті түрінде де іске асырылады. Ұйымдастырылған оқу қызметі әрекеттердің әртүрлі түрлерін кіріктіру арқылы жүзеге асырылады.

Дамытушы білім беретін жағдаяттардың барлық түрлері ойын түрінде өткізіледі немесе ойындық тәсілдер мен әрекеттерден құрылады. Орта жастағы мектепке дейінгі тәрбиеленушінің көрнекі-бейнелі ойлауының ерекшелігіне қарап, оның көрнекі, ойын және практикалық әдістеріне мән беріледі, педагогтың сөзі көрнекіліктің түрлері және балалардың практикалық қызметімен бірге жүреді.

Балалардың өз бетінше ойын әрекеті тәрбиешінің бақылауында болады, ол балаларды бағыттайды, ал кейде ойындарға тікелей қатысады. Жалығып кетуге жол бермей түрлі қимылдағы ойындарды мақсатты кезектестіріп, тәрбиеленушілерді ойынның бір түрінен екінші түріне уақтылы ауыстырып отыру керек. Тәрбиешінің міндеті-вариативті ойын әрекетіне сәйкес заттық-дамытушы орта: түрлі бейнелі ойыншықтар, алмастырушы- заттық, ойын шығармашылығына материалдар, ойын жабдықтарын тиімді орналастыру арқылы мүмкіндіктер құру.

Кішкентай бала үшін жақын қоршаған заттар қызығушылықтың қайнар көзі және әлемді танудың бірінші сатысы болып табылады, сондықтан баланың сезімдік тәжірибесі белсенді түрде жинақталатын толықтырылған заттық орта құру қажет. Ортаңғы топтағы  ойыншықтар мен заттардың  қасиеттері өте бай және алуан түрлі, қызығушылық пен белсенділікке ынталандырады.

Ойын, бейнелеу, музыкалық, театрлық-орындаушы әрекеттерде шығармашылық қабілеттерді дамытуға көп көңіл бөлінеді.

Тәрбиешінің балаларға деген мұқият, мейірімді қарым-қатынасы, олардың танымдық белсенділігін қолдай білуі және өзіндігін дамыту, түрлі әрекеттерді ұйымдастыру балабақшаның ортаңғы тобындағы балаларды дұрыс тәрбиелеу мен толыққанды дамытудың негізін құрайды.

Тәрбие мен оқыту мазмұны және күтілетін нәтижелер

4 жастан 5 жасқа дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқыту олардың дене, ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық дамуына, денсаулығын нығайтуға, білім, білік және дағды негіздерін қалыптастыруға бағытталған.

Ортаңғы топта ұйымдастырылған оқу қызметі аптасына 14  сағатты құрайды (соның ішінде 2 сағат вариативті компонентті құрайды), 15-20 минуттан Үлгілік оқу жоспарына сәйкес өткізіледі.

Аталған жастағы балалардың мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұнын меңгеруі  білім беру салаларын кіріктіру және заттық-дамытушы ортамен қамтамасыз ету жолымен жүзеге асырылады.

Балалардың  өз іс-әрекетін жоспарлауы, белгілі бір ойды құрып, жүзеге асыра білуі жетілдіріледі, әрекеттің мақсатын, оған жету тәсілдерін ойластырады.

Дидактикалық, қимылды және бірлескен сюжетті-рөлді ойындар ерекше маңызға ие болады. Ойын барысында балалардың танымдық процестері, мінез-құлық дағдылары қалыптасады, байқағыштығы  дамиды, ережелерге бағына алады.

Топта заттық-кеңістіктік орта балалардың шағын топтармен ұйымдастырылған оқу қызметін және  ойнау мүмкіндіктерін ескере отырып ұйымдастырылады. Құрал-жабдықтар, ойыншықтар балалардың еркін қозғалуына кедергі келтірмейтіндей орналастырылады. Баланың  ойланып, қиялдауы үшін  уақытша оңашалану орнын қарастыру қажет.

Тәрбиешінің міндеті- балаларға қолайлы жағдай жасау, белсенді қимыл әрекетін ұйымдастыру, балалардың шаршауын болдырмау үшін  әртүрлі белсенді әрекеттерді демалыспен ауыстырып отыру. 

«Денсаулық» білім беру саласы

Балалар қимылдардың нәтижесіне, олардың дұрыс орындалуына  қызығушылық танытады, табиғилық, жеңілдік, ырғақтық қалыптасады. Балалардың қимылдарға деген қажеттілігі қимылды ойындарда, дербес қимыл белсенділігінде, арнайы ұйымдастырылған оқу қызметінде жүзеге асырылады.   

Осы жастағы балаларды түрлі негізгі қимыл түрлерін орындауға жаттықтырады. 4-5 жастағы бала ағзасы қызметінің мүмкіндіктері жалпыланған түрдегі негізгі қимылдарды меңгеру үшін ғана шынайы алғышарттарды қалыптастырып қана қоймайды, сондай-ақ қимылдардың жеке элементтерін бөліп көрсетуді (бағыты, жылдамдығы), орындалған әрекеттердің реттілігін талдауды және қабылдауды қалыптастырады. Сондықтан баладан қимылдарды орындаудың (сапасын) арнайы техникасын талап етуге болады, өмірлік маңызды дене сапаларын: жылдамдық, күш, ептілікті дамытады.

Дене сапалары (жылдамдық, күш, ептілік және т.б.) бір-бірімен байланысты және балаларды негізгі қимылдардың кез-келген түріне-секіруге, тепе-теңдік сақтауға, лақтыруға, өрмелеуге үйретуде жетілдіріледі.

Секірулер қысқа уақыттық болғанымен, бұлшық еттерге күшті салмақ түсіреді, жылдамдықты дамытады, өзінің күшін жинақтауға үйретеді. Тепе-теңдік сақтау жаттығуларының ерекшелігі кеңістікте дене қалпын жылдам ауыстыру,музыкалық сүйемелдеуге сәйкес түрлі қарқында таныс әртүрлі дене жаттығуларын орындау болып табылады.

Таңертеңгі  жаттығу 6-8 минут өткізіледі. Жалпы дамытушы жаттығулардың саны-7, олар 7 рет қайталанады. Жүгірудің ұзақтығы- 20 сек. Балалар жүрумен 3 рет ауыстыра отырып, үздіксіз 8 рет секіреді. Жалпы дамытушы жаттығулар үшін ұсақ дене шынықтыру жабдықтары қолданылуы мүмкін: жалаушалар,текшелер, құрсаулар, доптар.

Жалпы дамытушы жаттығулардың бастапқы кешендерін үйреткенде жаттығуларды орындаудың келесі реті қолданылады: көрсету және түсіндіру (түсіндіру кезінде санау қаолданылмайды), бастапқы қалыпта тұру, содан кейін белгілі бағытта жаттығуларды орындауға нұсқаулар (оңға-солға, төмен-жоғары және т.б.) беріледі.

Егер таныс жаттығу болса,  келесі реттілік ұсынылады:

1.жаттығудың атауы;

2.бастапқы қалыпта тұру;

3. орындау бағыты.

Ортаңғы топта  таңертеңгі жаттығуды өткізуде тәрбиешінің көрсетуі, алдын-ала дайындаған баланың жартылай көрсетуі, сондай-ақ саптағы жаттығуларды орындағанда бұйрықтар қолданылады.

«Коммуникация» білім беру саласы

4-5 жастағы балалардың сөйлеуін дамыту үшін сөздік қорын белсенді кеңейту, тілдің грамматикалық құрылымын, шығармашылық сөйлеу әрекетін қалыптастыру тән  болып келеді.

 «Коммуникация» білім беру саласы «Драма» ұйымдастырылған оқу қызметімен толықтырылды. Осы топта тәрбиешінің әрекеті балалардың театр өнеріне және сахнаның мәнерлілік құралдарын белсенді меңгеруіне қызығушылықтарын дамытуға бағытталған. Ол үшін тәрбиеші балаларды театр өнерінің әртүрлерімен таныстыруды кеңейтеді, саусақ театры жұмысының тәсілдерімен (көлемді және саусақ) таныстырады, балалардың көлемді ойыншықтармен және жазық пішіндермен қолдану білігін жетілдіреді.

Саусақ кейіпкерлерін қолдану күрделі емес, сондықтан педагогқа бірнеше рет көрсету жеткілікті, балалар олармен жұмыс ерекшеліктерін жылдам меңгеріп алады.

4-5 жастағы бала үстел үсті театрының әртүрін меңгереді, қуыршақтармен әрекеттер жаңа мазмұнмен толықтырылады (ағаш негізге бекітілген қуыршақтар).

Театрландырылған іс-әрекет желілі-рөлді ойынмен және оның түрлерімен тығыз байланысты.

Ортаңғы топ балаларымен театрландырылған іс-әрекеттің ерекшелігі баланың біртіндеп «өзі үшін» ойыннан, кейіпкердің жағдайы, көңіл-күйі, эмоциясы үйлесетін, тұтастай бейненің көрсетілуіне бағдарланған ойынға ауысуында болып табылады.

Басында педагог әрекет өтетін орынды (орман, алаңқай және т.б.) көркемдеп суреттейді және балаларға жекелеген жолдарын айтқызып, шығарманы оқып береді, мәтінді айтқанда тыныс алуын басқара білуге, түрлі эмоцияларды білдіруде дауыс ырғағын келтіруге үйретеді.  Содан кейін болып жатқан оқиғалардың реттілігін анықтайды. Рөлдерді бөлгеннен кейін кейіпкерлердің сыртқы келбеті, мінез-құлқы бойынша қиялдауға ынталандырады.

Жүргізушінің рөлін және балалар қойылымын басқаруды ересек өзі іске асырады. Жүргізушінің рөліне немесе ұйымдастырушы етіп көңілді қуыршақ Айгүлді қолдануға болады. Айгүл (ересек адам қолына қуыршақ ұстайды) балалардан театрландырылған ойынға не дайындау керектігін, рөлдерге кімді таңдайтындарын сұрайды.

Балалардың сахнаның мәнерлілік құралдарын ойдағыдай меңгеруі және бейнені беру тәсілдерін іздестіруде дербестігін дамыту үшін, тәрбиеші балаларға келесі үлгідегі ойын-жаттығуларды ұсынады:

-«Ойыншықты Түлкі, Қоян кейіпкерлердің атынан сұра»;

-«Сені кім шақырғанын тап»;

-«Күшікті, марғауды сипашы, олар жаңбырдың астында қалып қойды»;

-«Таңдануды, ашуды дауысыңмен жеткіз».

Арнайы шығармашылық тапсырмаларды орындаумен бірге, екінші жарты жылдықта  балаларға  сүйікті ойыншықтарымен болып жатқан қысқа ертегілерді, оқиғаларды ойластыруды ұсынуға болады. Басында тәрбиеші балаларды оқиғалар қайда, қашан өтіп жатқанын, кейіпкерлермен не болып жатқанын,оқиға немен аяқталатынын  әңгімелеп беруге үйретеді. Мазмұнын дамыту үшін жетекші сұрақтармен бағыттап отыру қажет. Балалар осындай құрастыру үдерісін жылдам меңгереді.

Тәрбиеші балаларды бейнеге енгізу үшін атрибуттарды өздері дайындауға («Шығармашылықпен кіріктіру») қатыстырады. Түс үлгісінен алшақ болу (мысалы, егер ашулы болса- сұр немесе қара түс, ал мейірімді болса- ашық немесе қызыл түс және т.с.) маңызды. Балалар  атрибуттарды өлшейді және олармен қойылымның мәтініне сәйкес әрекет етеді.

Спектакльдің барысында ескерту жасауға, әрекеттерін түзетуге болмайды. Спектакль аяқталғаннан соң қатысушыларды атау (мысалы, «рөлдерді орындағандарМарат Ибраев!!!!»).

Қойылымнан кейін барлық реквизиті мен декорациясы сақталады және балалардың дербес әрекетінде қолданылады.

«Таным» білім беру саласы

Ортаңғы топтағы балалардың ашық бейнеленген қасиеттері мен сапаларынан (түс, пішін, шама және т.б.) біртіндеп аса күрделі байланыстар мен қарым-қатынастардың мәндік сипаттамалары негізіндегі алғашқы ұғымдарын (ойыншықтар, киім, аяқ киім және т.б.), яғни қоршаған орта туралы білімдерін кеңейту міндеті шешіледі. Балаларды заттардың құрылымдық ерекшеліктерін  қарастыруға; түрлі іс-әрекеттерде (ойын, еңбек, бейнелеу әрекеті т.б.) пайдаланылатын қарапайым сенсорлық талдау әдістерін қолдануға үйрету. Заттық әлемге ұқыпты қарым-қатынасқа тәрбиелеуде балаға өзінің пікірін, болжамын дәл және айқын жеткізу үшін соған сәйкес сөздікті меңгеруі тиіс. 

Әртүрлі түсті, өлшемді заттардың жиынтығы туралы түсініктерін қалыптастыру. Бұл заттардың тең немесе тең еместігін жұптарын салыстыру негізінде анықтау.

Аталған жас тобындағы балаларды табиғатқа сүйіспеншілікке, өсімдіктер мен жануарларға ұқыпты қатынасқа тәрбиелеу жалғастырылады. Табиғат құбылыстарын бақылау негізінде балаларды қарапайым байланыстар мен тәуелділікті орнатуға (күн суытты, су қатып қалды, мұзға айналды және т.б.) үйретеді. Табиғаттағы маусымдық өзгерістер, жыл мезгілдері туралы нақты түсініктерін қалыптастыру жалғастырылады.

Балаларды өсімдіктер әлемімен таныстыру жұмысы көкөністер, жемістер, жеміс-жидек дақылдары; өсімдіктердің тіршілігіне қажетті жағдайлар (жарық, жылу,топырақ) туралы жалпы түсініктерін қалыптастыруға бағытталған.

Балалардың үй жануарлары және олардың төлдері, кейбір жабайы жануарлардың табиғи жағдайлардағы тіршілігі туралы білімдері кеңейтіледі.

Жыл бойы табиғат бұрышы балаларды ұйымдастырылған оқу қызметінде таныстыратын жаңа өсімдіктермен және жануарлармен толықтырылады.

Әрдайым аквариумдегі балықтарға бақылау жүргізіліп отырады.

Балалардың бөлме өсімдіктері туралы білімдері байытылады. Тәрбиеші табиғат бұрышына басқа өсімдіктерден сабақтарының құрылысы, жапырақтарының көлемі және пішіні бойынша ерекшеленетін 2 жаңа өсімдікті орналастырады. Бұл балаларға өсімдіктерді көлемі, пішіні және жапырақтарының түсі, сабақтарының құрылысы бойынша салыстыруды үйретуге мүмкіндік береді.

Көктемде үй жануарлары мен олардың төлдерін бақылауға арналған ұйымдастырылған оқу қызметі өткізіледі. Тәрбиеші балаларды жануарлардың  және олардың төлдерінің әрекетімен, сыртқы түрінің ерекшеліктерімен таныстырады. Бақылау ұйымдастыруға мүмкіндік болмаса, үй жануарлары туралы суреттерді қолдануға болады.

Балаларды жабайы жануарлармен таныстырғанда: «Тиіндер», «Қояндар», «Кірпілер» бейнеленген суреттерді қолданады. Тәрбиешінің сұрақтары балалардың назарын жануарлардың сыртқы түрін қарастыруға бағыттауы тиіс. Тәрбиеші аңдардың қайда тіршілік ететіні, қалай қимыл жасайтыны, немен қоректенетіні, жауларынан қалай қорғанатыны туралы айтып береді.

Осы топта  табиғатқа экскурсияға дайындықты талап ететін ҰОҚ өткізіледі.

Табиғатқа экскурсияға барғанда балалардың зейіндерінің тұрақсыздығы, олардың тез шаршайтыныны ескерілуі керек. Сондықтан экскурсия барысында бақылауды балалардың практикалық әрекетімен, мысалы ойынмен (құммен, сумен), табиғи материалдарды жинаумен байланыстыру кажет.

Балаларды табиғатпен таныстыру жұмысы ұйымдастырылған оқу қызметінен тыс уақытта да , серуенде жүзеге асырылады.

Серуен барысында  күннің суытуына байланысты  көбелектер мен қоңыздар көрінбейтінін, құстардың азаятынын, олардың дауыстары естілмейтінін көрсетеді. Егер мүмкіндік болса, кейбір құстардың топталып, жылы жаққа ұшатынын бақылату; көктемде бұл құстардың қайтадан туған жерге оралатындырын түсіндіру.

Қыс мезгілінде тәрбиеші балалардың назарын күннің көзі сәулесін аз шашатынына, күннің суытқанына, қардың жиі жаууына, күшті,суық желдің соғуына аударады.

Көктем мезгілінде серуенге шыққанда балалардың  күннің көзі сәулесін төккенде күн жылынатыны; күннің көзінің жылуымен қар мен мұз еритіні, жылғалардан су ағатыны, жасыл шөп, көктемнің алғашқы гүлдері  өсіп шығатыны туралы білімдері кеңейтіледі.  

Көбелектерді, қоңыздарды және құмырсқаларды бақылау жалғастырылады, бақылау барысында балалар қоңыздардың жүре алатынын және ұшатынын; көбелектердің ұшатынын, гүлдерге қонып, олардың тәтті шырынын ішетінін; құмырсқалар орманның қорғаушысы екендігін меңгереді.

«Шығармашылық» білім беру саласы

Аталған жас тобының балалары  өз әлемін ашуға және ересектердің өміріне араласуға деген  қажеттілігінің жоғарылығымен ерекшеленеді.Педагог балаға бейнелеу өнері негізінде техниканы меңгеру арқылы пәндік шығармашылық ортаны модельдеуге көмектеседі.

Балалар қарапайым көшірмесін жасаудан (үлгі бойынша жұмыс) белгілі бір шарты және ойлауы бойынша  тапсырмаларды орындауға  ауысады. Өзінің жеке жұмыстарын ортақ композицияға біріктіруді үйренеді.

Педагог  әр әрекетті (қадамдық) көрсетуден  бас тартуы қажет. Алдымен жасалатын жұмысқа  толық талдау жүргізіп, таныс емес кезеңдерін ғана ішінара көрсетуі мүмкін. Содан кейін балалар тапсырманы дербес  орындайды. Тек бейтаныс әрекеттер, жұмыстың әрбір кезеңі балаларға егжей-тегжейлі көрсетіледі.

 

«Әлеумет» білім беру саласы

Ортаңғы топта балалардың әлеуметке ену тәжірибесін дамыту бойынша ойындар мен жаттығулар жүргізіледі. Олар саналы  қарым – қатынасты, мектеп жасына дейінгі балалардың жеке тұлға болып қалыптасуында кездесетін  қиындықтарын түзетудің алғышарттарын  қалыптастыруға ыпал етеді. Баланың субъективті тәжірибесін жинақтау тәрбиешінің арнайы ұйымдастырылған: практикалық және вербальді жағдайларға қатысуы арқылы жүзеге асырылады. Практикалық жоспар жағдайы балаларды тікелей  нақты өмірлік мәселелерді шешуге, қоршаған ортаға, өзіне белсенді түрде қызығушылық танытуды, ересектер мен құрдастарына қамқорлық, мейірімділік және әділдік  қарым-қатынасты қамтиды. Барлық жағдайда тәрбиешінің міндеті – балаларды эмоционалды  түрде қызықтыру, әр баланың әлеуетін ашу, айналасындағыларға қуаныш, қанағаттану сезімін беретін іс-әрекет нәтижесіне зейін аударту.

Практикалық жоспар жағдаяттарына балалардың  түрлі эмоционалдық жай- күйлері мен сезімдерін және бағалауын білдіретін арнайы қабылдауға бағдарланған жағдаяттар да енеді.Мұндай жағдайларда балалар еліктеушілік, театрлық ойындарға қатысады драматизация ойындары барысында олар әр түрлі эмоциялық жай-күйін беруге үйренеді, туындаған мән-жайлардан  шығу.

Балалар негізгі және жасанды эмоцияны таниды, әрбір адамның бірегейлік  (оның өзіне тән ерекшелігі, талғамы, қызығушылығы және т. б) қасиетін ашады, жыныстар (ұл, қыз) және адамдар арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табады, олардың әртүрлі сезімдерде болуы мүмкін екендігін: қуаныш, реніш, достық, қорқыныш және т.б. біледі. Қауіпсіздік ережелері мен нормаларын сақтайды, табиғатқа  қамқорлық көрсетеді.

Бала жоғарыда  аталған дағдылар мен біліктерді экология негіздері, қоршаған ортамен таныстыру, көркем әдебиет ұйымдастырылған оқу қызметінде, режимдік сәттер барысында ойын және еңбек іс-әрекетінде меңгереді.

Ойын әрекетін ұйымдастыру

Мектепке дейінгі ортаңғы топта балалар ойында топтарға бірігеді, рөлдік ойындар пайда болады.

Мазмұндық-рөлдік ойындар

Жаңа мазмұнды ойындар тәрбешінің ерекше назарын талап етеді. Бір жағынан, балалардың ойынға қызығушылығын қолдау, екінші жағынан- олардың қарым-қатынастарын бағыттап отыру маңызды.

Осы жастағы балалар - 6-7 адамнан жеке ұнатуы негізінде шағын топтарға біріккен, бірлескен ойындарды жақсы көреді.

Мектеп жасына дейінгі балаларда рөлдерді өздері бөлу білігін қалыптастыруда мүмкіндіктерін, қызығушылықтары мен тілектерін ескерудің мынадай тәсілдері тиімді: әр баланың жағымды қасиеттерін басқа балалардың алдында  көрсетуі, оның ұсынысын қолдау, сондай-ақ балалар рөлді орындауда жауапкершілік сезімін, мейірімділікті, қайырымдылықты, елгезектілікті танытатын практикалық  жағдаяттарды құру.

Егер бір рөлге бірнеше бала таласса, тәрбиеші барлығының өтінішін мүмкіндігіне қарай қанағаттандыру үшін көмекке келеді.

Ойынның даму ерекшелігіне қарай ортаңғы топта басшылық ету әдістері балаларды әсерлермен байытуға, елімізде болып жатқан оқиғалар туралы білімдермен, ересектердің ұжымдық еңбегінің қоғамдық мәнімен, олардың өз ісіне адал қатынасына бағытталуы тиіс,

Қимылды  ойындар

Қимылды ойын негізінен ұйымдастырылған оқу қызметінде (ҰОҚ) өткізіледі және балалардың бұрын меңгерген қимылдарын құрайды. Бір ойын ҰОҚ қайталануы мүмкін. Тәрбиеші балалардың қызығушылықтарын қолдау үшін  ойынға кейбір өзгерістерді, толықтыруларды (мазмұнына, ережелеріне, қимылдарына, құралдарға) енгізе алады. Балаларды бірлесіп белгіге сәйкес әрекет етуге, бастаушының рөлін орындауға, ережені сақтауға үйрету.

Дидактикалық ойындар 

4 жастан 5 жасқа дейінгі балаларға зейіннің тұрақтылығы, есте сақтаудың ырықтылығы, көру, есту, сипап сезу арқылы қабылдау тән болып келеді. Балалар заттардың күрделі пішіндерін ажырата бастайды. Олардың сөздік қоры кеңейіп, ойлауы дамиды. Балалар заттарды тек сыртқы белгілеріне қарай топтастыра білуді меңгеріп қана қоймай, сапасы, қолданысы бойынша, таныс құбылыстардағы қарапайым себептік байланыстарды орнатады.

Тәрбиеші осы жас ерекшеліктерін ескере отырып, заттардың қасиеттері,олардың қолданысы туралы балалардың білімдерін нақтылайтын  дидактикалық ойындарды іріктейді.

Еңбек әрекетін ұйымдастыру

Өзіне - өзі қызмет көрсету

Өзіне өзі қызмет көрсету бойынша еңбек әрекеттерін орындауға ынталандыру балалардың әрекеттерін бағалау, оның жетістіктерін колдау болып табылады. Осы жастағы  балаларда өзінің білетінін құрдасына үйретуге талпыныс пайда болады. Тәрбиеші осы ерекшелікті  мейірімділік, өзара көмек дағдыларын тәрбиелеуде қолдануы тиіс.

Шаруашылық-тұрмыстық еңбек

Ортаңғы топта  шаруашылық-тұрмыстық еңбектің мазмұны күрделенеді. Егер кіші топта балалар жекелеген еңбек әрекеттерін орындаса, енді олар тұтастай еңбек процесін(ойыншықтарды жуады, қуыршақтың киімдерін жуады және т.б.) меңгереді.

Мектеп жасына дейінгі балалардың шаруашылық-тұрмыстық еңбегін таңертеңгі және кешкі уақыттарда, серуенде, оларды топ бөлмесінде және аулада тазалықты сақтауға үйрете отырып, ұйымдастыруға болады. Үнемі балаларға жасалған жұмыс өзіне ғана қажет еместігін, сондай-ақ оның құрдастары, сәбилер, ересектер үшін қажет екендігін түсіндіріп отыру. Бұл тағы да қоғамдық еңбектің мәнін түсінуге мүмкіндік береді.

Табиғат бұрышындағы еңбек

Жыл бойы балалар тәрбиешінің күнделікті тапсырмаларын орындап, бөлме өсімдіктеріне және табиғат бұрышындағы жануарларға күтім жасауға қатысады. Тәрбиеші балаларды табиғат бұрышындағы еңбекке тарта отырып, оларға енбек әрекеттерін түсіндіруі тиіс: «мен алдымен тордағы құстың жемсалғышы мен су құятын ыдысын аламын, оларды жуамын,  таза жем саламын, таза су құямын. Тұғырықты аламын, оны жылы сумен жуамын, шүберекпен сүртемін. Міне біз тордың ішін тазаладық».

Балалар табиғат бұрышында  болып жатқан өзгерістерді бақылауға үйрену үшін, олармен бірге табиғат бұрышын жиі қарастырып отыру керек.

Еңбек барысында балалардың назарын өсімдіктердің сыртқы түрінің ерекшеліктеріне, жануарлардың мінез-құлқына аударып, оларды бақылауға үйретеді. Осының барлығы бақылағыштықты дамытуға, өсімдіктер мен жануарларға қамқорлық қатынасты тәрбиелеуге ықпал етеді.

Табиғаттағы еңбек

Оқу жылының басында ортаңғы топтың балаларын балабақша қызметкерлерінің өсімдіктер мен жануарларға күтім жасау еңбегімен таныстыру.

Күзде ересектердің ағаштар мен гүлдерге қалай күтім жасайтынын (құрғақ түскен ағаштарды жинайды, жас ағаштар мен бұталарды отырғызады, гүлдердің тұқымдарын жинайды) көрсетеді. 

Қыста балалар ауладағы құстарды қоректендіреді. Еңбектің бұл түрін күн сайын өткізу, балалардың қыс мезгілінде осы жұмыстың маңыздылығы мен қажеттілігін түсінуіне  және қанатты достарға мейірімділік қатынасқа үйренуі үшін қажет.

Көктемде бақша мен гүлзардың  жерін қайта қазуды, ағаштар мен бұталарды қиюды, саябаққа жас ағаштарды отырғызуды бақылайды.

Жазда балалар көкөністерге күтім жасауға қатысулары тиіс. Тәрбиеші арам шөптерді отау, жерді қопсыту, көкөністерді құнарландыруды өзі  жүргізеді, ал балалар жұлынған  арам шөптерді тасиды, жүйектердің арасына құм төгеді, өнімді жинайды. Оларды тұқымды себуде және отырғызуда, құрал-жабдықтарға ұқыптылықпен қарауды үйрету.

 

ЕРЕСЕК ТОП

                         (5 жастан 6 жасқа дейін)

 

5 жастан 6 жасқа дейінгі балаларға сипаттама

Алты жаста баланың денесі және психикалық дамуында бірқатар маңызды өзгерістер орын алады. Баланың дене салмағы айына шамамен 200   г-ға, бойының ұзындығы 0,5 см артады. 6 жасқа қарай балалардың бойы орташа 116 см, дене салмағы 21,5 кг жетеді, кеуде қуысының шеңбері 57-58 см тең болады.

Балалардың мінез-құлықтарын реттеуде ми қабығының рөлі артады.

6 жасқа қарай балалардың қимыл-қозғалысы біршама жігерлі және нақты болып, жеңілдік пен әсемдікке ие болады. Балалар екпінмен биіктікке және ұзындыққа сенімді секіреді, лақтыру кезінде заттарды жігерлі түрде сермейді және лақтырады.

Бұл жаста қол саусақтарының қимылдарының дамығандығы соншалықты, бала өздігімен қағаздан түрлі пішіндерді – тік төртбұрыштарды, сопақшаларды, дөңгелектерді қайшымен қияды; сазбалшықтан ыдыс-аяқ, адам мен жануарлардың мүсіндерін жасап, бояу қарындаштармен және майлы бояумен еркін сурет сала алады.

Мектепке дейінгі ересек жас баланың психикалық дамуындағы біршама өзгерістермен сипатталады.

Бұл кезеңнің жаңадан пайда болған маңыздысы – албырт және өзіндік ерікті мінез-құлық. Бала өзінің мінез-құлқын үлгімен салыстыра отырып игеріп және басқара алады. Еріктілік бала психикасының дамуындағы орталық желі болады.

Тұрақты түрткілер иерархиясы құрылады. Бала өзінің нені қалайтынын біледі және өз мақсатына қол жеткізеді; оның мінез-құлқы қоршаған ортамен емес, өзіндік шешімімен анықталады, бұл өзгерістер өз көрінісін тауып психикалық дамудың барлық саласында – коммуникативті, танымдық, жігерлілік, мотивациялық салаларда айқындалады.

Ішкі психологиялық өмірі мен ішкі өзін-өзі реттеуінің қалыптасуы – танымдық салада бірқатар жаңа құрылымдардың пайда болуымен байланысты.

5-6 жаста сөздік-логикалық ойлау қабілетінің күрт дамуы байқалады. Сол арқылы балада көзге көрінбейтін заттар мен құбылыстар арасындағы байланысты түсіну қабілеті қалыптасады.

Балалардың іс-әрекеттерінің күрделенуіне және олардың қимыл-қозғалыстарына байланысты назар жалпы ақыл-ой дамуында жоғары шоғырланушылық пен тұрақтылыққа ие болады, ойынның ұзақтығы

2 сағатқа дейін артады.

Ерікті есте сақтауы дамиды, балаларға тек механикалық қана емес, байыптап есте сақтау тән болады.

5-6 жаста сөздік-логикалық ойлау жеткілікті түрде дамымаған, негізгі мәнге көрнекі-бейнелік және эмоциялық есте сақтау ие болады.

Байланыстырып  сөйлеу, диалогтік және монологтік сөйлеудің кейбір түрлері дамиды. Балалардың сөйлеуінде кеңейтілген сөздіктер, сондай-ақ осы жаста құрылатын сезім-түйсіктердің сипаттары да көрініс табады. Балалар жалпылама зат есімдерді, синонимдерді, антонимдерді, сын есімдерді және т.с. белсенді қолдана бастайды.

Аталған жас өзіндік сана-сезімнің қарқынды өсуімен сипатталады, мұнда өзінің «Мен»-ін оқшау, жақындарына да, достарына да қарама-қарсы  қояды. Тұрмыстық жағдайлардың, қоғамдық өмірдегі оқиғалардың, ересектердің еңбектеріндегі элементтердің көріністері көрініс табатын ойын әрекеті жетекші болып қалады.

Мектепте оқуға психологиялық: әлеуметтік-психологиялық, тұлғалық, зияткерлік, эмоциялық-еріктік дайындық қалыптасады.

Балалардың тіршілік әрекетін ұйымдастыру

Мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың тіршілік әрекетін ұйымдастыру ойын және оқу-танымдық әрекет кезінде дербестігін тәрбиелеуге мүмкіндік береді. Режимдік сәттер барысында ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінің түрлері кезінде құрбыларымен және ересектермен қарым-қатынас жасаудың мәдени мінез-құлық дағдылары қалыптасады, денсаулықты нығайту бойынша іс-шаралар кешені жүргізіледі.

Балалар ережелерімен қимылды ойындарды қолдана отырып, негізгі қимылдардың әртүрлі түрлерін жаттықтыра отырып, оларды саналы игеруге және дәл орындауға қол жеткізеді.

Әртүрлі әрекет түрлерін орындау кезінде қолдардың ұсақ маторикасын дамытуға мүмкіндік береді.

Балалардың тұрмысын ұйымдастыру кезінде балалардың өскелең  дербестігін, өзінің және құрбыларының мінез-құлықтарын бақылай білу бейімділігі, яғни ересектер тарапынан қамқорлықтың азаю мүмкіндігін ескеру қажет. Киінуге, шешінуге, ас ішуге, жуынуға жұмсалатын уақыттың қысқаруы есебінен ойынға, балалардың еңбегіне, олардың қозғалыстарын дамытуға, өзіндік көркем шығармашылықтарына уақыт бөлу қажет.

Аталған топта ұйымдастырылған оқу қызметі түрлеріне арналып бөлінген уақыт көлемі артады, бағдарламалық материал күрделіленеді. Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті күннің алғашқы жартысында өткізіледі. Жұмыстың әдіс-тәсілдері баланың эмоциялық көңіл-күйі мен қимылына жағымды ықпал етуі тиіс.

Педагог әртүрлі ойын түрлерін қолданып, балалардың шығармашылықтарын, дербестіктерін, ерік қасиеттерін дамыту үшін жағдай жасауы керек.

Бала әрекетінің жүйелі даму үлгісін көрсететін, бағдарлау мен әрекеттерге арналған кеңістікті ашу, онда балалардың өздері әрекет ету мүмкіндігімен және вариативтілігімен ерекшеленетін дамытушы орта құру өте маңызды рөл атқарады. Ересек топтағы заттық-дамытушы орта балалардың бір-бірімен, ересектермен қарым-қатынасын дамытуын қамтамасыз етуге бейімделіп жасалуы керек. Ол балалардың дене дамуына, әлеуметтік, эстетикалық және танымдық дамуына ықпал етуі керек және ыңғайлы болуы керек.

Топта еңбек әрекетінің әртүрлі түрлерін жүргізуге қолайлы жағдай жасалуы керек. Өзіне-өзі қызмет ету еңбек әрекеті біртіндеп балалардың қажеттілігіне айналуы тиіс. Тұрмыстық-шаруашылық еңбек пен табиғат аясындағы еңбек түрлерін жеке және ұжымдық тапсырмалар мен кезекшілік түрінде ұйымдастырылады.

Тәрбиеші келесідей ережелерді ұстанады: алғашқы қиындықтардың өзінде-ақ балаға көмек көрсетуге асығудың қажеті жоқ, оның орнына өз бетімен шешім қабылдауға итермелеу пайдалы, егер көмексіз болмайтын жағдайда бұл көмек алдымен мардымсыз болуы керек, бірақ бәрінен бұрын кеңес, жетекші сұрақтар беру, балада бар іс-тәжірибені белсендіру керек.

Жыл соңында балаларда болашақ мектеп оқушысы ретінде пайдалы әрекеттер түрлері:  экспериментті-зерттеу әрекеттеріне, үстел ойындарын ойнауға, түрлі суреттерді қарап, суретті ойындардағы тапсырмаларды орындауға, кітапшаларды қолдан жасауға, құрастыру мен мүсіндеуге деген қызығушылық тәрбиеленуі қажет.

Ересек жастағы балаларды ойдағыдай дамыту мен тәрбиелеудің қажетті шарты  педагог пен ата-аналардың ынтымақтастығы болып табылады. Тәрбие мен оқыту мәселелерін бірігіп шешу мақсатында отбасылармен сенімді қарым-қатынас орнату маңызды.

Тәрбиелеу және оқыту мазмұны

5 жастан 6  жасқа дейінгі балаларды тәрбиелеу және оқыту олардың денесін, ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық дамуын, денсаулығын нығайтуға және білімін, білігін мен дағдыларын жетілдіруге бағытталған.

Ересек топта Үлгілік оқу жоспарына сәйкес апталық оқу жүктемесі  17 сағатты құрайды, ұзақтығы 25-30 минут. Осы жастағы балаларды тәрбиелеу және оқыту мазмұнын игерту білім беру салаларын кіріктіру жолымен және заттық-дамытушылық ортаны қамтамасыз ету арқылы жүзеге асырылады.

Мазмұнды  жабдықталған  заттық-кеңістіктік-дамытушы орта әр баланы  жан-жақты дамытуды ұйымдастырудың  негізі болып табылады және әр бала өзінің ұнайтын ісімен айналысатындай етіп ұйымдастырылуы тиіс. Құрал-жабдықтарды бөлімдер  бойынша орналастыру балаларға шағын топтармен ортақ мүдделеріне қарай (құрастыру, сурет, театрландырылған ойын әрекеті, эксперимент) бірігуге мүмкіндік береді. Бөлімдер танымдық әрекетті  белсендіретін материалдармен жабдықталуы тиіс: дамытушы ойындар, техникалық құрылғылар мен ойыншықтар,үлгілер, тәжірибелік-зерттеу жұмысына  қажетті заттар– магниттер, ұлғайтқыш әйнектер, серіппелер, таразылар,  қолдан ойыншықтар жасауға арналған  табиғи материалдар. Балаларды сауаттылықты меңгеруге ынталандыратын, әлеуметтік мүдделері мен танымдық белсенділігін дамытуға ықпал ететін материалдар кеңінен қолданылады.

«Денсаулық» білім беру саласы

Балабақшада мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың өмірін ұйымдастыру олардың маңызды әлеуметтік қажеттіліктерін ескере отырып құрылады, балалардың гигиена саласындағы түсініктері мен  біліктері  бекітіледі және тереңдетіледі.Тәрбиешінің міндеті – мәдени-гигиеналық дағдылардың қалыптасуына ықпал ету, балаларды мәдени-гиеналық ережелерді қызығушылықпен орындауға ынталандыру. Құнды гигиеналық дағдыларды нығайтуда  мақал-мәтелдер, тақпақтар қолданады. Балаларды гигиеналық мәдениетке тәрбиелеу бойынша жұмысты тәрбиеші отбасымен тығыз байланыста жүзеге асырады.

Бағдарламада жүру, жүгіру, секіру, лақтыру,еңбектеу, өрмелеу, тепе-теңдікті сақтау, сапқа тұрудың  түрлерінде қимылдарды үйрету қарастырылған.

Педагог әр негізгі қимыл түрін  2-3 ұйымдастырылған оқу қызметінде балаларға меңгерту үшін күрделі элементтерді орындау барысында үйретудің тәсілдерін және ұйымдастыру формасын ауыстырып  отырады.

«Коммуникация» білім беру саласы

Мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың тілінің дамуына енжар лексика есебінен кеңейтілетін  бай сөздік қор тән болып келеді. Балалардың көпшілігінде тілдің грамматикалық құрылымы қалыптасқан және олар біртіндеп  мәтіннің грамматикасын меңгере бастайды (сөйлемдерді байланыстыратын құралдарды қолданады; мәтін құрастыруда  кіріспе және қорытынды сөйлемді құрастыра алады).

Педагог белсенді сөйлеуді, қарым-қатынасты, тілді меңгеру үлгілерін игертуге жағдай жасайды. Баланы мектепке дайындаудың қажеттігін ескере отырып, фонематикалық естуін және дыбысты дұрыс айтуын, қолдың ұсақ моторикасын дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.

Аталған жастың ерекшелігі-шығармашылық әрекетті дербес талқылауға, бағалауға  деген ұмтылыс, еліктеушілік.

Балалар адамгершілік, табиғат, жануарлар, құрдастары туралы тақырыптарға арналған түрлі жанрдағы шығармаларды мұқият тыңдайды және талқылайды. Шытырман оқиғалы және ғылыми-танымдық әдебиетке қызығушылық  танытады. Оқиғаларды ойдан құрастыра алады, ауыспалы мағынадағы сөздерді түсінеді және қолданады.

«Коммуникация» білім беру саласына «Драма»  ОҰҚ енгізілген.

Балалар  өздерінің орындаушылық біліктерін жетілдіреді, серіктестік сезімін дамытады. Қоршаған ортаны бақылай отырып (адамдардың, жануарлардың мінез-құлықтарын, олардың интонацияларын, қозғалыстарын) бақылайды.Қиялды дамыту үшін келесідей тапсырмаларды орындайды: «Теңізді елестетіңіз, құмды жағалау.Біздер жылы құмда жатырмыз, күнге күюдеміз. Біздің көңіл күйіміз жақсы.Аяғымызды теңселттік,  оларды түсірдік, жылы құмды қолымызбен аршыдық» және т.б. Қолдағы тәжірибе негізінде емін-еркін   жағдайда, балалардың қиялын ояту,  дамыту, ойдан шығару, суырып салып айтуға   үйрету.

Таныс мәтіннің   басы мен аяғын өзгерте алады, кейіпкерлер тап болатын жаңа оқиғаларды ойлап таба алады.Ымдау мен пантомимикалық  этюдтар және  дене  қимылдарын есте сақтау этюдтары қолданылады.

Балалар ертегілерді  безендіруді ойлап табуға кіріседі, олар  бейнелеу ісінде  көрініс табады.Драмалауда балалар өзін өте эмоционалды көрсетеді және драмалау үрдісінің өзі нәтижесіне қарағанда  баланы тікелей  баурап алады.

Спектакль қойылымдарын ұйымдастыру мен өткізу шығармашылық үрдістің қатысушыларын ынтымақтастырады, оларды ортақ істе  серіктес, әріптес етеді.Театрландырылған қызметті дамыту  жөніндегі жұмыстар мен балалардың шығармашылық  қабілетін  қалыптастыру елеулі нәтижеге алып келеді.             

Театрландырылған қызмет үрдісінде қоршаған ортаға деген ерекше эстетикалық қарым-қатынас қалыптасады, ортақ психикалық үрдістер дамыйды: қабылдау,  елестету, қиял, зейін қою, есте сақтау және т.б.

«Драма»  ОҰҚ мазмұнын дайындау  кезінде  келесідей әдістемелік тәсілдерге  назар аудару керек, мысалы:

·          балаларға  өздігінен  екі ойыншығы бар мәтінді ойлап тауып оны ойнауды ұсыну керек;

·          балаларға  таныс ертегіні оқып беріп оларға сол кейіпкерлермен жаңасын ойлап табуды ұсынады;

Педагогтың  басшылығымен жас әртістермен жұмыс келесідей сипатта жүзеге асады:

1.Шығарманың кейіпкерлерімен танысу:Ол не туралы?  Ондағы басты оқиға қандай? Олар қайда тұрады? Олардың үйі қалай көрінеді?

2.Олардың сыртқы түрі, киімі, мінез-құлық мәнері, бір-бірімен өзара қарым-қатынасы:рөлдерді бөлу; кейіпкердің ауызша портретін құрастыру; кейіпкерлердің  ойлап табылған қылықтарын талдау.

Әрбір балаға кейіпкердің интонациясын таңдауды ұсынады және кейіпкерді бейнелейді  (мысалы, егер әтеш  сенімді болса, ол қатты айқайлайды, сөздерін қанаттарымен қолдап, қанаттарымен қағып, тапап тастай, көзіне тура қарайды және т.б.).

1.Мәтінмен жұмыс: әдеби шығарманың көркемдігімен жұмыс,  лайықты іс-қимылды анықтау, ойын  кеңістігінде кейіпкердің қозғалыстарын, қимылын, орындау екпінін, ымдау, интонацияны анықтайды.

Педагог сұрақ қояды: Неге кейіпкер осылай сөйлейді? Ол осы сәтте  не туралы ойлайды? Оның қу екенін қалай көрсетесіз? Педагогтың  негізгі міндеті мәтін сөздерінің мазмұнынында не жасырынып тұрғандығын  балаларға түсіндіру.

1.Театр кастюмдерін дайындау;  гримді қолдану арқылы бейне жасау.Сахнада: әрбір мінез-құлық, көзқарас,  сол рөлдің  рухани  мазмұны  барлығы айқын болу керек.     .

Балалар кейіпкердің бейнесін бет әлпеті, денесі арқылы бейнелеп балалар театрында жетістікке жетіп, өзінің мүмкіндіктерін сезіне алады.

Педагог балаларға рөлді өзі таңдауды ұсынады. Рөлді бөлгеннен кейін,  кейіпкердің сыртқы бейнесі мен мінез-құлқына сәйкес  қиялды оятады. 

Сахна қойылымындағы  оқиғаларға  кеңірек мінездеме беріледі. («Сенің кейіпкерің қандай?», «Оның қу екенін қалай көрсетесіз?»).

Кейіпкерді суреттеуден қозғалысқа өтеді (Ал сенің кейіпкерің қалай қозғалуда?).Одан кейін барлық балаларға  бұл кейіпкердің қозғалысын  қайталау ұсынылады.

Спектакль барысында ескерту жасап олардың іс-әрекетіне жол беруге болмайды.Қойылым аяқталғаннан кейін педагог  шығарманың авторын атайды, егерде балалар  осы спектаклді  өздері ойлап тапқан болса, салтанатты түрде әрбір баланы атай отырып, қатысушыларды салтанатты түрде таныстырады (мысалы, «рөлді орындаған Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген әртісі және халық әртісі Марат Ыбыраев!!!»).

Балалар ду қол шапалақтайды.

Жас әртістің  өзімен жұмыс істеуін   арнайы жаттығулар  түрінде жүзеге асырып, жаттаудан кейін ойын әрекетінде қолданылады.

Бұлшық еттерге күш түсіру жаттығулары:

- ағаш «кесу»;

-«ауыр» чемоданды алып жүру;

-өсіп тұрған алмаға жету, оны жұлып алып тез арада тығу және т.б.

Бұлшық еттерді босатуға  арналған жаттығулар:

-үстелде «ұйықтау»;

-айнаның алдында отыру, өзін  ретке келтіру-тарану, грим жасау;

-үстелде отырып шынтақты және иықты қозғау, саусақтарға күш түсіру.

Қиялды дамыту жаттығулары:

- бір-біріне арқан беру, «жылан» сөзін айту;

-«құрбақа» немесе «балмұздақ» сөздерімен кубикті бір-біріне беру;

-бос қорапшаны бір-біріне беру және одан кезек бойынша  қиялындағы бірдеңені суырып алу және оны ойнау.

Артикуляциялық гимнастика.Жаттығулар:

 «Балкон»: балалардың артикуциялық аппаратын дамыту, тілдің алдыңғы бөлігін  кең көтеріп жаттығу, оның қозғалғыштығын дамыту, бұлшық етін нығайту.

«Кеме»: балалардың артикуляциялық аппаратын дамыту, арқаны және тілдің түбін көтеру жаттығулары, оның бұлшық еттерін нығайту.

«Алақанымызды жылытамыз»: балаларда артикуляциялық тыныс алуды дамыту, жылы ауа ағынын қалыптастыруға үйрету, «х» дыбысын айту, тілдің артқы жағын  көтеру жаттығулары.

«Тісті тазартамыз»: балалардың артикуляциялық аппаратын, дамыту, төменгі және үстіңгі тістерді тілдің ұшымен ұстауға үйрету, оларды солға оңға қозғау, тілді басқару білігін қалыптастыру, қозғалыс нақтылығын көтеру.

«Сағаттар»: балаларда тілді басқару білігін қалыптастыру, тілдің ептілігін нығайту.

«Кішкене жылан»: балалардың сөйлеу аппаратын дамыту, тілдің ептілігін дамытуға үйрету.

«Кәмпит»: тілдің ұшына күш салып қозғалыс нақтылығын көтеру, жақтың бұлшық еттерін қозғау.

«Сылақшы»: балаларда тілді жоғары көтеру қабілетін  қалыптастыру, оның ептілігін дамыту, оларды басқара алу білігі,  сөздерді фонетикалық дұрыс айтуға ықпал ету.

«Шыныаяқ»: балалардың артикуляциялық  аппаратын дамыту, бір уақытта тілдің ұшы мен бүйір жағын көтеруді қалыптастыру,  осы жағдайда тілді ұстау білігін қалыптастыру, тілдің бұлшық еттерін нығайту.

«Досыңның атын өлеңге қос»: Берілген тақырыпқа суырып салып өлең айтуды орындауға үйрет,  өз ойыңа сәйкес мәнерлеп айту әдістерін таңдау, ән айту шығармашылығын  ынталандыру және дамыту.

«Таным » білім беру саласы

6 жастағы балаларда  өзінің мінез-құлқын басқару қабілеті пайда болады; ерікті есте сақтауы, зейіні дамиды. Балаларға тапсырманы орындауға талпыну, өзінің жұмысына жағымды баға алу тән  болып келеді. Балалар оқу тапсырмаларын қызығушылықпен орындайды.

Ересек топта балалар алғашқы ондық сандарын жақсы меңгерулері тиіс.Сандардың мәнін  меңгеру заттардың түрлі жиынтықтарын санау, олардың ретін анықтау барысында жүргізіледі. Балалармен жүргізілетін барлық жұмыстар олардың алған білімдерінің негізінде құрылады.

Осы жас кезеңінде табиғаттағы маусымдық өзгерістерді бақылаудың рөлі артады. Әр маусымның соңында балалардың табиғаттағы өзгерістер, маусымдық құбылыстардың тірі және өлі табиғаттағы өзгерістерден тәуелділігі, адамның табиғатпен ажырамас байланысы туралы түсініктері бекітілетін әңгімелесулер өткізілуі тиіс.

Өсімдіктер мен жануарлар, адамдардың табиғаттағы еңбегі туралы әңгімелесулер ұйымдастырылады. Сұрақтар алдын-ала ойластырылуы қажет. Олар қысқа түде болады, алуан түрлі көрнекі материалдар қолданылады: иллюстрациялар, суреттер, табиғат күнтізбесі, бейнефильмдер, табиғи материалдар, құстар дауысының жазбасы және т.с.

Ұйымдастырылған оқу қызметінде балалардың өлі табиғаттағы өзгерістер өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігіне ықпал ететіні туралы түсініктерін нақтылайды. Балалардың назарын кейбір жануарлардың қысқа қалай дайындалатынына аудару: жәндіктер жасырынады; бақалар, кесірткелер және тасбақалар ұйықтайды; құстар жылы жаққа ұшып кетеді.  Тәрбиеші күн суытқанда жәндіктер азаятындықтан құстарға қорек болмай қалатынын,  құстар қорек іздеп ұшып кететінін әңгімелеп береді.

Қыста тәрбиеші балармен бірге ауа райының сипаттық құбылыстарын белгілейді: суық, аяз, қар жауады. Түрлі ауа райында қарды қарастыру, қардың суға, судың мұзға айналуына тәжірибе жүргізу. Серуенге шыққанда өсімдіктерге қамқорлық танытуды естеріне салып отыру қажет (ағаштар мен бұталардың бұтақтарына аязды күні тиіспеу, олар тез сынады).

Көктемде қардың еруін,тамшылардың пайда болуын, көктемде қара жердің көрінуін бақылау барысында балаларды қарапайым себеп-салдарлық байланыстарды орнатуға (қар мен мұз қайда жылдам ериді, күннің көзінде ме немесе көлеңкеде ме?) үйрету. Тәрбиеші балалардың назарын ауладағы шөптер мен гүлдер күннің көзі түсетін жақта ерте шығатынына, жәндіктер (көбелектер, қоңыздар) ұйқыдан оянатынына аударады; көктемде құстар ұя салатынын, олар жұмыртқалап, балапан басатынын әңгімелеп береді.

Балалардың табиғат бұрышына назарын аудару мақсатында  педагог оны балалармен бірге қарастырып отырады, жаңаны байқауға үйретеді, көргенін әңгімелеп айтып беруге ынталандырады.

Ересек топтың балалары жыл бойы өсімдіктер мен жануарларды бақылағандарын,ауа райының жағдайын белгілейтін табиғат күнтізбесін жүргізеді. Табиғат күнтізбесін жыл мезгілдері туралы әңгімелесулер барысында қолдануға болады.

«Шығармашылық» білім беру саласы

Ұйымдастырылған оқу қызметінде балалар бейнелерді орындау техникасын, өнер түрлеріне, өнер туындыларына талдау жасаудың бастапқы дағдыларын меңгереді, өнердің әртүрлерінің көркем мәнерлілік құралдарымен танысады.

Аталған жас кезеңі баланың қоршаған ортаға қызығушылығының, алуантүрлі құбылыстар мен  процестерді түсіндіруге зейінінің артуымен ерекшеленеді. Ересек баланы  дербестікке және бастамашылдыққа, әлем туралы түсінігін кеңейту мүмкіндігіне бағыттауы тиіс. Балалар жұмысқа арналған материалдар мен құралдарды жақсы таниды, жасалған жұмысқа ынталы  түрде толықтыру және өзгеріс енгізеді, қосымша бөліктер арқылы оған жеке сипат береді. Жасалатын  жұмыстың  құрылымдық пішінін, ара қатынасын және шамасын беруде көзбен өлшеу және қолдың ұсақ моторикасы жеткілікті дамыған.

Бұл кезеңде  жұмысты шығармашылықпен орындауға мүмкіндік беретін өнімді іс-әрекеттің жеткілікті тәжірибесі жинақталған. Жемісті іс-әрекет балаға рухани әлемді сезінуге мүмкіндік береді, театрдың әртүрлі нысандарын  қолдану арқылы оған ықпал етеді. Педагог жұмыстың  қиындық келтіруі мүмкін бөлігін ғана көрсетеді, содан кейін жұмыс толығымен орындалады.

«Әлеумет» білім беру саласы

Балалардың  әлеуметтік сипаттағы  бастапқы түсініктерді игеруіне және олардың  әлеуметтік  қарым-қатынастар жүйесіне  енуіне, өзі туралы тұтастай түсініктің қалыптасуына ерекше көңіл бөлінеді:  педагог балаларды өз ойын тыңдай білуге, өз сезімдері мен көңіл-күйін айтып беруге ынталандырады.

Педагог пен балалардың бірлесіп ұйымдастырылған қызметі баланың құрдастары арасындағы өз орнын іздеуге, өзінің  Менін бөліп көрсетуге, өзін басқамен салыстыруға, түрлі әлеуметтік қатынастарда Менін басқалармен тең дәрежеде ұстауға бағытталған. Бұл баланың өзіндік сана сезімінің жаңа деңгейінің дамуын қамтамасыз етеді. Бала өзін басқалардың қабылдауы, өзінің басқаларды қабылдауынан тәуелді екенін түсінуді үйренеді. Өзін-өзі тану, өзіне деген саналы  қатынас арқылы айналасындағы адамдармен құнды қарым-қатынас жасау қажеттілігі туындайды.

Педагог мектепке дейінгі ересек жаста адамгершілік әрекеті тәжірибесінің қалыптасуына жағдай жасайды  және  қойылған міндеттерді шешуді арнайы ұйымдастырылған оқу қызметі:  экология негіздері, қоршаған ортамен таныстыру, көркем әдебиет, өзін-өзі тану арқылы, сондай-ақ күнделікті өмірде жүзеге асырады.

Ойын әрекетін ұйымдастыру

6 жастағы балаларға өзінің рөлін ерекше ойлаумен, тапқырлықпен, бөлшектерге қызығушылықпен орындау ниеті тән. Оларды көркем материал, әсем құрастырылым, құрылыстарды безендірудің  ерекше элементтері қызықтырады. Ойынның мазмұнын дамыту үшін балалар өздерінің техникалық біліктерін ойдағыдай қолданады, мысалы конструктордан қажетті ойыншықты құрастыру. Олар ойындардың тақырыбы туралы келіседі, кім рөлді жақсы ойнайтынын ескеріп, даусыз өздері рөлдерді бөліседі.

Cюжетті-рөлдік ойындар

Аталған жас кезеңінде ұйымдастырылуы, шынайы өмірді бейнелеу құралдарының қолданылуы, мазмұны бойынша неғұрлым күрделі ойындар пайда болады. Бұл апта, ай бойы жалғасатын және біртіндеп мазмұны дамытылып, күрделенетін сюжетті-рөлдік ойындар; балалардың қызығушылықтары мен сезімдеріне  барынша әсер ететін ойындар.

Ұзақ мерзімді  сюжетті-рөлдік шығармашылық ойындар ақыл-ой, адамгершілік, еңбек және эстетикалық тәрбиенің міндеттерін кешенді шешуде ерекше маңызға ие.

Ұзақ мерзімді  шығармашылық сюжетті-рөлдік ойындар баланың ойлауын дамытуда  зор мүмкіндіктерді қамтиды.

Ұзақ мерзімді  сюжетті-рөлдік шығармашылық ойындардың міндетті шарты - балалардың топ болып  ойнай білуі, бір- бірімен кеңесуі және бір-біріне көмектесуі, алға қойылған мақсатқа бірлесіп жетуі болып табылады.

Қимылды ойындар

Тәрбиеші осы жас кезеңінде балалардың кіші топтарда қалыптасқан қимыл дағдыларын жетілдіруі, қимылдарды орындаудың неғұрлым тиімді тәсілдерін  жылдам таңдауға  үйретуі; жиі  өзгермелі ойын жағдайларында қимыл үйлесімділігін дамытуы қажет.

Тәрбиеші негізгі қимылдарды жетілдіруге, дене сапаларын қалыптастыруға ықпал ететін қимылды ойындарды балалардың дербес ойнауын қолдап отыруы тиіс. Мектепке дейінгі ересек жастағы балалар қимылды ойындар кезінде достық сезімге, шыдамдылыққа және ұйымдастырушылық дағдыларға, ойын ережесін орындай білуге, әділ болуға тәрбиеленеді.

Тәрбиеші қимылды ойындарға мақсатты түрде балаларды әртүрлі халықтардың ұлттық мәдениеті, салт-дәстүрлері, әдет-ғұрыптарының ерекшеліктерімен таныстыруға мүмкіндік беретін ойындарды енгізуі тиіс.

Дидактикалық ойындар

Ересек топта дидактикалық ойындарға басшылық ету тәрбиешіден оларды дайындау және өткізу барысында  ауқымды, ойластырылған жұмысты талап етеді. Бұл балаларды қажетті білімдермен байыту, дидактикалық материалды таңдап алу, кейде балалармен бірге материалдарды дайындау, ойынға арналған жағдайды ұйымдастыру. Ойындағы өзінің рөлін басынан соңына дейін нақты анықтап алу қажет.

Дидактикалық ойынға материалды таңдап алуда оның келесі шығармашылық ойынға қолданылуын қарастыру маңызды. Мысалы, «Дүкен» ойынында тек ойыншықтар ғана сатылмайды, сондай-ақ спорт жабдығы: доптар, ракеткалар, воландар, төрешінің ысқырығы,секіртпелер және т.б. сатылады. Балалар осы заттарды сатып алады да, серуенге алып шығып, спорттық ойындарды ұйымдастырады.

Мектепке дейінгі ересек жастағы балаларды әлеуметтік белсенділікке тәрбиелеу, ойынға арналған материалды  дайындауда өздерінен кіші достарына көмек көрсетуге, қызықты ойындарды өткізуге үйрету қажет.

Еңбек іс-әрекетін ұйымдастыру

Ересек жастағы балаларды шамасы жететін еңбек міндеттерін жүйелі орындауға қажеттілікті және бірлесіп еңбек ету біліктерін тәрбиелеу.

Ересек топта өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын жетілдіру бойынша жұмыс жалғастырылады. Балалардың өзіне-өзі қызмет көрсетуіне басшылық етудегі басты тәсілдің бірі-бақылау болып болып табылады. Балалар өзіне-өзі қызмет көрсетудің еңбек әрекеттері  ұқыпты орындалмаса, жағымсыз нәтиже беруі мүмкіндігін (пальтоның түймесін салмасаң- тоңасың, аяқ киімді тазаламаса-лас болып көрінеді, қолыңды тазалап жумаса- орамал  ластанады) түсіну үшін, дағдыларды саналы түрде қолдануына ерекше көңіл бөлу керек.

Өзіне-өзі қызмет көрсету барысында балаларда адамгершілік сезімдерді және оңтайлы өзара қарым-қатынасты қалыптастыру, мейірімділікті, елгезектілікті,  бір-біріне көмек беруге  тәрбиелеу жалғастырылады. Тәрбиеші үнемі балалардың алдында бір-біріне қамқорлық көрсеткен, мейірімділік танытқан  балаларды  басқаларға үлгі ретінде айтып отырады.

Тұрмыстық-шаруашылық еңбегі

Ересек топта тұрмыстық-шаруашылық еңбектің мазмұны кеңейтіледі. Ұжымдық еңбек әрекетін ұйымдастыру дағдыларын тәрбиелеуге ерекше көңіл бөлу қажет. Балаларды тапсырманы тыңдауға, жұмыс жоспарын ойластыруға, оның орындалуына барлық қажетті құралдарды дайындауға, алаңдамауға, басқалардың еңбек етуіне кедергі келтірмеуге, құрдастарына көмектесуге, жұмысты соңына дейін жеткізуге, көмек сұраудан қысылмауға баулиды.

Осы топта балалар тапсырманы орындағанда, барлық қатысушылардың  нәтижелерін жалпылауды талап ететін бірлескен еңбек  ұйымдастырылуы тиіс. Ортақ  әрекетке 3- 6 адамға  дейін біріктіріледі. Жұмыстың қорытындысын шығарғанда әр баланың еңбегінің нәтижесіне баға беруді ұмытпау керек.

Ересек топта балалар мен ересектердің бірлескен еңбек әрекеті жиі ұйымдастырылады. Тәрбиешімен бірге балалар ойындарға атрибуттар дайындайды, бөлмені безендіруге, мерекелерге костюмдерді әшекейлеуге қатысады.

6 жастағы балалардың жұмысты орындау сапасына, дербестігіне жоғары талаптар қойылады. Тәрбиеші көбінесе олардың тәжірибесіне, білімдері мен біліктеріне сүйену керек, балаларға  шығармашылығын, тапқырлығын, ерік-жігерін көрсетуге мүмкіндік беру.

Табиғат бұрышындағы еңбек

Оқу жылының басында  балалар табиғат бұрышындағы өсімдіктер мен жануарларға күтім жасауда күнделікті тапсырмаларды орындайды. Табиғат бұрышындағы кезекшілік қыркүйектің соңында – қазанның басында енгізіледі. Алдын-ала бөлме өсімдіктері, жануарлар, оларға күтім жасау тәсілдері, олардың өсіп-өнуіне қажетті жағдайлар туралы әңгімелесу жүргізіледі. Тәрбиеші жануарларды қалай қоректендіруді, азықты қанша мөлшерде беру керектігін көрсетеді. Күн сайын кезекшілер тағайындалады. Тәрбиеші кезекшілерге жұмысты бөлісуге көмектеседі. Балаларды жағымсыз жұмысты да орындауға, мысалы теңіз шошқасының торын тазалауға үйрету керек. Тәрбиеші жұмыстың қиын бөлігін өзі орындайды. Ол балаларға табиғат бұрышын мекендеушілер тазалықта тіршілік етуі және оларға күтім керектігін түсіндіреді. Тәрбиеші үнемі кезекшілердің жұмысына назар аударып, әсіресе алғашқы апталарда қажет кезінде көмектесіп және қолдап отыруы қажет.

Табиғаттағы еңбек

Осы топта тәрбиеші балаларды табиғатты қорғаудағы ересектердің еңбегімен, мәдени дақылдары өсірумен және жануарларға күтім жасаумен таныстыру жұмысын жалғастырады.

Күзде тәрбиеші адамдардың ағаштар мен бұталарға күтім жасауына бақылау жүргізеді: діңдерін қурап қалған қабықтардан тазартады, ағаштардың діңін әктаспен ағартады, жас жеміс ағаштарын түбін қопсытады және т.б.

Қыста балаларға адамдар үй жануарларына қалай күтім жасайтынын көрсетеді және әңгімелеп береді, құстарды қоректендіруді ұйымдастырады. Тәрбиеші балалармен бірге бораннан, қар жауғаннан кейін жемсауытқа апаратын жолдарды тазалайды, құстарды қосымша қоректендіруге арналған алаңқайдағы қарды сыпырады.

Көктем мезгілінен бастап балаларды бақшадағы еңбек әрекетіне белсенді қатыстыру. Тәрбиешінің басшылығымен балалар гүлзарларға гүлдердің тұқымдарын егеді.

Жазда балаларды өсімдіктерге күтім жасаудың түрлері: өсімдіктерді суару, қопсыту, мәдени өсімдіктердің арам шөптерін жұлумен таныстырады.

Тәрбиеші балаларды суарғанда  жүйектердің айналасында су сепкішті дұрыс ұстауды, күннің көзінде жылытылған сумен суаруға, қопсытуға, арам шөптерді жұлуға және т.б. үйретеді.

Балалар көктем және жаз мезгілінде бақшада және гүлзарда еңбек ете отырып, өсімдіктердің тұқымдардан өсетіні туралы түсінік алады, өсімдіктердің өсіп-өнуі үшін күннің көзі, жарық, су, жақсы құнарлы топырақ және күтім қажет екенін біледі.

 

МЕКТЕПАЛДЫ ДАЯРЛЫҚ  СЫНЫБЫ (ТОБЫ)

(6 жастан 7 жасқа дейін)

                                                

6 жастан 7 жасқа дейінгі балаларға сипаттама

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Заманауи мектепке дейінгі білім беру өзінің дамуындағы  жаңа кезеңнің қарсаңында тұр, 2016-2017 оқу жылында «Алғашқы қадам», «Зерек бала», «Біз мектепке барамыз» 3 негізгі білім беру бағдарламаларын республиканың  77 мектепке дейінгі ұйымдарының базасында апробациядан өткен Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың  үлгілік оқу бағдарламасы алмастырады

Бағдарламаныңерекшелігіқолайлыәлеуметтендіругежәнебалалардыңкажеттідағдылардыигеруінеықпалететін,мектепжасынадейінгібалалардыңкешендідамуынқамтамасызетуболыптабылады.

Әдістемелік нұсқаулық Бағдарламаның құрамдас бөлігі болып табылады.

Әдістемелік нұсқаулықтағы негізгі мәселе  Бағдарламаға жаңа құрылымның енгізілуі: ерте жас тобында, I, IIкіші және ортаңғы топтарда  «Денсаулық» білім беру саласында «Дене шынықтыру»ұйымдастырылған оқу қызметінің оқу жүктемесі 3 сағатқа дейін арттырылды, ересек топта «Қауіпсіз мінез-құлық негіздері» 0,5-ке қысқаруының есебінен, «Дене шынықтыру» ұйымдастырылған оқу қызметі 2,5 сағатқа артты; ортаңғы топтан бастап «Коммуникация» білім беру саласына «Драма» ұйымдастырылған оқу қызметі енгізілді; «Таным» білім беру саласына  «Жаратылыстану» ұйымдастырылған оқу қызметі енгізілді.

Педагогтарға тақырыптар аясындағы сұрақтарды зерделеу ретін өзгертуге, сондай-ақ резервтік уақытты өзінің шешімі бойынша қолдану құқығы беріледі.    

Бүгінгі күннің талаптарына сәйкес педагог баланың дамуын анықтау әдістерін меңгеруі, бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне сәйкес бағытталған, нәтижеге мақсатталған түзету жұмысын құра білуі тиіс.

Әдістемелік нұсқаулық мектепке дейінгі ұйымдардың білім беру үдерісіне инновациялық әдістер мен технологияларды енгізуді ескеріп, әзірленді.

Нұсқаулықта мазмұны мен құрылымы бойынша сабақтастық сақталған және балаларға тек қана ұйымдастырылған оқу қызметі барысында емес, сондай-ақ күнделікті өмірде күні бойы педагогикалық әсер етудің маңызы ескеріліп,мектепте оқуына қажетті  құзыреттілік жүйесін қалыптастыруға негіз болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАНӘДЕБИЕТТЕР

 

1.              ҚазақстанРеспубликасының«Білімтуралы»заңы(27.07.2007ж.№319-III).

2.  ҚазақстанРеспубликасыныңМектепкедейінгітәрбиеменоқытудыңмемлекеттікжалпығаміндеттістандарты(13мамыр2016жыл№292ҚРҮҚ).

     3. «Нұрлы жол - болашаққа бастар жол» Елбасының Қазақстан халқына Жолдауы 11 қараша 2014 жыл.

   4. «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Елбасының Жолдауын іске асыру бойынша жалпы ұлттық іс-шаралар жоспары 14 желтоқсан 2012 жыл.

   5. Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығы 1 наурыз 2016 жыл № 205, Астана қ., Ақорда

   6. Мектепкедейінгітәрбиеменоқытудыңүлгілікоқу бағдарламасы. ҚР БҒМ бұйрығы №2016ж.