«Музыкалық ойын – баланың өміріндегі орны»
(Ата-аналарға арналған шеберлік сабағы)

Шеберлік сағаттың мақсаты:
Ойын арқылы музыкалық тәрбие беру мәселесі бойынша ата-аналардың педагогикалық құзыреттілігін арттыру.

Міндеттері:

Ата-аналардың өз баласымен бірлескен ойын әрекетіне деген қызығушылығын ынталандыру.

Ойынның балаға музыкалық тәрбие беру құралы ретінде мүмкіндіктері туралы ата-аналардың түсінігін қалыптастыру.

Қажетті құралдар:
Балаларға арналған музыкалық аспаптар, түрлі ойыншықтар (қуыршақтар, тышқан, аю және т.б.), би әуендері мен балалар әндерінің аудиожазбалары.

Музыкалық ойындардың баланың өміріндегі маңызы

Мектепке дейінгі жастағы балалардың негізгі әрекеті – ойын. Егер ойынды алып тастасаңыз, өмірге дайын емес тұлғаны көресіз. Ойын барысында бала өзіне мақсат қояды, соған жетуге ұмтылады, қиялдайды, шығармашылық танытады, бастамашылдық, тапқырлық, ұйымдастырушылық қабілеттері дамиды.Бұл – баланың әлеуметтік тәжірибені белсенді түрде меңгеру тәсілі. Музыкалық ойындар барысында бала түрлі тапсырмалар орындайды: оның барлық қозғалысы мен әрекеті музыканың сипатын, көркемдік құралдарын танып-білуге байланысты. Бұл баланың әуеннің басталуы мен аяқталуына сәйкес қимыл жасау, музыкалық фразаны, өлшемді, ырғақ пен интонацияны сезіну қабілетін дамытады.Музыкалық-ойын тапсырмасын түсіну:баланың дыбыс тітіркендіргішіне жылдам реакциясын,музыкалық және қимыл дағдыларын,сезімін, қиялын және ойлау қабілетін белсендіреді.

Музыкалық ойындардың мақсатын кең ауқымда қарайтын болсақ – олар мектеп жасына дейінгі баланың тұлғасын қалыптастыруға бағытталған. Музыкалық ойындардың мақсаты:

• қоршаған ортаны тануға қызығушылығын,
• өзіндік қабылдау қабілетін,
• музыкалық қабілеттерін,
• қарым-қатынас жасау және басқа да жеке қасиеттерін дамытады.

Сонымен қатар, музыкалық ойындар:

• эмоцияны,
• қарым-қатынас орнату қабілетін,
• танымдық қызығушылықты дамытады және
• ынтымақтастық дағдыларын қалыптастырады.

Музыкалық ойынның мақсаты – эмоциялық және қимылдық жауапты ояту.

Тапсырмаларды орындау барысында:

• музыканың сипатын және көркемдік құралдарын танып-білу процесі жүреді.

Дамиды:

- музыканың басталуына және аяқталуына сәйкес қимыл жасау қабілеті;

- музыкалық фразаны, өлшемді, ырғақты, интонацияны сезіну.

Ойын әрекеттерін эмоциялық бояумен жеткізетін музыка балаларданерік-жігерді,әртүрлі интонация мен ырғақ үлгілеріне назар аударып, шоғырлануды талап етеді.Музыкалық-ойын тапсырмасын түсіну, дыбыстық тітіркендіргішке жылдам әрекет етуу, музыкалық және қимыл-қозғалыс дағдМузыкалық ойынның міндеттері

Түзетушілік:
Есту, көру, жанасу арқылы қабылдауды, мимикалық бұлшықеттерді, тыныс алу жүйесін, артикуляциялық аппаратты, дауыс қасиеттерін (биіктігі, темпі, динамикасы, ырғы), қозғалысты үйлестіруді және олардың темпі мен ырғақтылығын қалыпқа келтіруді дамыту; көркемдік құралдарды қалыптастыру: интонация, мимика, қимыл, қозғалыс.

Сауықтыру:
Жүрек-қан тамырлары, қозғалыс жүйелері мен сүйек-бұлшық ет аппаратын нығайту; жалпы, ұсақ және артикуляциялық моториканы дамыту; «бұлшықет сезімін» (эмоционалды және физикалық шиеленісті жеңілдету қабілеті) дамыту; қозғалыс реакциясының шапшаңдығын дамыту.

Білім беру:
Сөйлеу, ән айту және қозғалу дағдыларын үйрету; музыкалық, шығармашылық және коммуникативтік қабілеттерді дамыту; ойлау қабілетін және ақыл-ой әрекеттерін қалыптастыру.

Тәрбиелік:
Жалпы музыкалық, сөйлеу және қозғалыс мәдениетін тәрбиелеу; қоршаған ортаға эстетикалық көзқарас қалыптастыру; жоғары деңгейдегі сезімдер мен эмоцияларды дамыту.

Дамытушылық:
Танымдық белсенділікті; әрекетке тұрақты қызығушылықты; өзін-өзі реттеу мен бақылауды; зейін, жады, ойлауды; кеңістікте бағдарлануды дамыту.

Ойындарды өткізу формасы бойынша бөлінеді:

1.     Статикалық ойындар(тұрып немесе отырып өткізіледі. Зейінділікті дамытады, бұлшықет кернеуін азайтуға көмектеседі, дене тепе-теңдігін сақтауға, физикалық күш жұмсамай жылдам қимыл жасауға ықпал етеді)

2.     Қозғалысты ойындар(ерік-жігерді, дыбыстық тітіркендіргішке жауап беру жылдамдығын дамытады, коммуникативтік қабілеттерді қалыптастырады)

3.     Сөйлеумен байланысты ойындар(вокалды-есту және қимыл-есту координациясын дамытады, темп пен ырғақты реттеу үдерістерін қалыпқа келтіреді)

4.     Ән ойындары(дауыс шығару функциясы мен дауыс қасиеттерін дамытады, дыбыс шығару, дикция, тыныс алу қабілеттерін жақсартады)

5.     Артикуляциялық ойындар(тіл, жұтқыншақ, ерін, бет бұлшықеттерін, дауыс сымдарын нығайтады, жоғарғы және төменгі жақтың қозғалғыштығын белсендіреді)

6.     Ритмикалық ойындар(музыкалық сөйлеуді, дыбыс, буын, сөз тіркесі, сөйлем, және аяқталған музыкалық-сөйлеу құрылымының интонациялық мәнерлілігін қозғалыс жаттығулары арқылы меңгеруге бағытталған)

МУЗЫКАЛЫҚ ОЙЫНДАР МЫСАЛДАРЫ

Зейінді дамыту ойындары

Аспан, ауа, жер
Мақсаты: Есту зейінін ауыстыруға үйрету, сөйлеу естуін және қозғалыс реакциясының жылдамдығын дамыту.
Ойын барысы: Балалар марш ырғақта шеңбер бойымен қозғалады. «Жер» деген сөзде балалар қолдарымен жерді сипалап, түседi; «Аспан» дегенде қолдарын жоғары көтереді; «Ауа» дегенде қолдарын екі жаққа ашады. Қимылдар тоқтамай орындалады. Тапсырма меңгерілген соң баяу жүріс ырғақтарында, кейін жеңіл жүгіріспен алмастыру тиімді.

Ақшақарды іздейміз
Мақсаты: Зейінді шоғырландыруды, сөздік сигналға жылдам реакцияны және фонематикалық естуді дамыту.
Ойын барысы: Ойын алдында балалар сөздерді қайталап, тапсырманы есте сақтайды: «Ақшақарларды орманға қазір барамыз. Қораздың дауысын естісек – ақшақарды жинаймыз». Оңаша музыкамен балалар залда еркін жүреді. «Ку-ку!» деген сигналды естігенде, олар иіліп, ақшақарды жинауға әрекет жасайды. Кейін сөздік сигналды дауыссыз музыкалық аспаптар (бубен, үшбұрыш, барабан) дыбысына ауыстыруға болады.

Есте сақтау ойындары

Ырғақты қайтала
Мақсаты: Ырғақты естуді, есте сақтауды және ырғақ үлгісін дәл қайталауды үйрету.
Ойын барысы: Балалар шеңберде, педагогқа қаратып тұрады. Педагог өлеңмен визуальды және дыбыстық есте сақтауға тапсырма береді: «Көздеріңмен бәрін есте сақтаңдар. Аяқтарыңмен бірге қайталаңдар». Педагог музыкамен бірінші сөйлемде аяқпен ырғақтап көрсетеді, екінші сөйлемде балалар қимылдарын қайталайды. Ырғақ меңгерілгеннен кейін оны қол шапалақтау, аяқ тебу немесе балалардың музыкалық аспаптарымен орындауға болады.

Түлкі барабанмен
Мақсаты: Көру және қозғалыс есте сақтауын дамыту.
Ойын барысы: Педагог өлең оқып, балаларды мәтінді есте сақтауға және қайталауға қызықтырады. «Түлкі барабан алды, лапасымен дыбыс шығарды. Түрлі ойнады, ананы қайталады». Ересек адам «түлкі анасын» сомдайды. «Полька» атты көңілді музыкаға үйлесіп, педагог музыкалық ұсыныстарға сай қозғалыстарды көрсетеді.

Не өзгерді?
Мақсаты: Көру есте сақтауын дамыту және белсендіру.
Ойын барысы: Балалар үстелдің жанында жарты шеңбер болып отырады. Педагог ойын ережесін түсіндіреді: «Есте сақтауды дамытамыз, не өзгергенін табамыз». Ырғақты музыка ойналған кезде үстелге ойыншықтар қойылады (барлығы сегіз). Музыка тоқтағанда балалар көзін жұмып, ойыншықтар орындарын ауыстырады. Дыбыстық сигналдан кейін балалар көзін ашып, өзгерісті байқайды. Алғашында бір ойыншық ауыстырылады, кейін көбейтіледі.

Қай аспап ойнады?
Мақсаты: Дыбыстық талғамды және түрлі тембрлерді тануды дамыту.
Ойын барысы: Баланың алдында екі аспап тұрады (бубен және барабан). Баладан артын бұрып, бір аспапқа соғасыз. Егер бала қай аспап екенін дұрыс тапса, мақтау және қол соғу беріледі. Аспаптар саны баяу көбейтіледі. Рөлдер ауысып, бала сұрайды, сіз жауап бересіз. Бұл ойын тыңдау қабілетін, түрлі дыбыстарды тануды дамытады.

Жоғары және төмен нотаны айтыңыз
Мақсаты: Дауыс биіктігін дамыту.
Ойын барысы: Кейде қуыршақ көмекші болады. Балалар жоғары нотаны айтуға қорқады. Қуыршақ-тышқанды алып, балалардан оның дауыстай ән айтуын сұраңыз. Бұл баланың дауысының биіктеуіне көмектеседі. Төмен нотаны айтуға қуыршақ-аю көмектеседі.

Ән сөздерін үйрену
Мақсаты: Ән мәтіндерін үйренуді жеңілдету.
Ойын барысы: Мысалы, бес жасар Оляға Чебурашка әнінің сөздерін үйретіп жатырсыз, бала зейін қоймайды. «Оля, ойнайықшы, сен мұғалімсің, қуыршақтар – оқушылар. Олармен бірге ән сөздерін үйрен!» – деп ұсыныңыз. Баланың көзі жанып, қуыршақтарға сөздерді қайталап айтады, кейін қуыршақтар атынан әнді айтады. Ән тез әрі оңай үйреніледі.

Ритмді ұрып көрейік
Мақсаты: Ритмдік естуді дамыту.
Ойын барысы: Сіз бубенде немесе қол шапалақтап белгілі әннің ритмін ойнайсыз. Баладан әнді табуын сұраңыз. Кейін рөлдер ауысады, бала ойнайды, сіз болжаңыз.

Африкалық тайпаға хабарлама
Мақсаты: Ритм мен қиялды дамыту.
Ойын барысы: Сіз белгілі бір ритм ойнайсыз – бұл көрші африкалық тайпаға хабарлама. Хабарламаның мағынасын балаларға айтыңыз немесе олардан өз хабарламасын ойластыруды сұраңыз (мысалы, «Сыртта ауа райы жақсы», «Менің туған күнім жақында» және т.б.). Балалар ритмді дәл қайталайды. Бұл ойындар ритмдік қабілеттермен қатар қиялды дамытады.

Мен сияқты биле
Мақсаты: Қимыл үйлесімділігін дамыту.
Ойын барысы: Би музыкасына қарапайым қозғалыстарды көрсетіп, баладан дәл қайталауды сұраңыз. Қосымша ретінде, билеуді түрлі заттармен (лента, доп, қасық, кубик және т.б.) орындауға болады.

Қимыл ойлап тап
Мақсаты: Қозғалыс пен шығармашылықты дамыту.
Ойын барысы: Қайсысы көп қозғалыс ойлап табады: цыған биі, полька, орыс биі, заманауи жылдам би және т.б.

Ертегі кейіпкерлері билейді
Мақсаты: Қиял мен көркем қозғалысты дамыту.
Ойын барысы: Әр түрлі ертегі кейіпкерлері (Буратино, Мальвина, Мұстан кемпір, Леший және т.б.) немесе мультфильм кейіпкерлері көңілді музыкаға билейді.

Мен немен ойнап жүрмін?
Мақсаты: Қиял мен қозғалысты дамыту.
Ойын барысы: Көңілді музыкаға доппен, қармен ойнау, фигуралы сырғанауды бейнелеу және т.б.

Ойындар музыканың ырғағымен қозғалысты үйлестіруді дамытады, баланың қиялы мен елестетуін жетілдіреді.