Ата-аналар баланың мектептегі кейбір қиындықтардан аулақ болуына қалай көмектесе алады?

1. Күн тәртібін ұйымдастырыңыз:

·         тұрақты күн тәртібі;

·         дұрыс, теңестірілген тамақтану;

·         жеткілікті ұйқы;

·         таза ауада серуендеу.

2. Балада өз бетінше әрекет ету дағдыларын дамытыңыз

Балаңыздың бұл дағдылары қалай қалыптасқанын тексеріңіз:

1.     Жеке бас гигиенасы ережелерін өзі немесе еске салғаннан кейін орындайды (тісін жуады, беті-қолын жуады, аяқкиімін, киімін тазалайды және т.б.).

2.     Таңертеңгі жаттығуларды орындайды.

3.     Зиянды немесе қажетсіз тағамдардан бас тарта алады (сағыз, тәттілер және т.б.).

4.     Өнімдерді қарапайым гигиеналық өңдеуден өткізе алады (алма, апельсин жуа біледі).

5.     Өзін өзі киіне алады, ұқыпты болуға тырысады.

6.     Өзінің ойыншықтары мен заттарын ретке келтіріп ұстайды.

7.     Өзіне қызықты іс таба алады.

8.     Демалуға, күш-қуатын қалпына келтіруге дағдыланған.

Өз бетінше әрекет етуден – ұйымдасқандыққа!

3. Балада қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастырыңыз:

·         Балаңыз жаңа ересек адамдармен, басқа балалармен оңай қарым-қатынас жасай ала ма, өзара әрекеттесуге, бірлесіп жұмыс істеуге бейім бе – соған назар аударыңыз.

4. Еріктілік қабілетін дамытуға ерекше көңіл бөліңіз:

·         Балаңызды өз қалауын, эмоциясын, іс-әрекетін басқара білуге үйретіңіз.

·         Ережелерге бағына білуі, үлгі бойынша әрекет ете алуы керек.

5. Күн сайын балаңыздың зияткерлік қабілеттерін дамытыңыз:

·         Серуен кезінде табиғаттағы өзгерістерді бірге бақылаңыз.
Табиғат құбылыстарына назар аудартыңыз (жаңбыр, қар, кемпірқосақ, жапырақ түсуі, тұман, жел, бұлт, дауыл, таң, күннің бату сәті).

·         Жыл мезгілдерінің атауларын жаттаңыз.

·         Лото, кітаптар арқылы жануарлардың, өсімдіктердің, тұрмыстық заттардың, мектеп құралдарының атауларын үйретіп, олардың ерекшелігі мен қызметін талқылаңыз.

·         Баланың байланыстырып сөйлеу дағдысын дамытыңыз. Ертегі мазмұнын, мультфильм, балалар фильмдерінің мазмұнын айтып беруді үйретіңіз.

·         Әріптерді, олардың баспа түрін және сол әріпке сәйкес дыбысты таныстырыңыз.

• Балаға негізгі геометриялық пішіндерді (шеңбер, шаршы, үшбұрыш, тіктөртбұрыш) ажыратуды және дұрыс атауды үйретіңіз, заттарды көлемі (үлкен, кіші) мен түсіне қарай салыстырып, ажыратуға дағдыландырыңыз.
Назар аударыңыз! 5–6 жастағы бала ұзақ уақыт жұмыс істей алмайды, 10–15 минут – бұл оның шегі. Осыдан кейін бала демалуы, басқа нәрсеге көңіл бөлуі керек. Сондықтан барлық сабақтар 10–15 минутқа ғана есептелуі тиіс.

6. Баланың қолын жаттықтырыңыз:
• Бала қолының ұсақ моторикасын дамыту үшін сурет салу, штрихтау, ұсақ беттерді бояу, моншақ, түйме тізу, мүсіндеу, заттардың пішінін көзін жұмып анықтау (алдымен қарапайымынан бастап, кейін біртіндеп күрделендіру), ұсақ заттармен ойнау (мозаика) пайдалы.
Назар аударыңыз! Кез келген жазбаша тапсырманы орындау кезінде баланың қаламды (қарындашты) дұрыс ұстауын, дәптердің дұрыс орналасуын, отыру қалпын бақылаңыз! Қол қатты керілмеуі керек, саусақтар сәл босаңсыған болуы қажет.

• Пішіндерді көшіру. Бұл тапсырма баланың қол қимылдарын үйлестіруін дамытуға, жазықтықтағы пішіндерді дұрыс қабылдауға, түзу, қисық, көлбеу сызықтарды ажыратуға, штрихтар мен пішіндердің бір-біріне қатысты орналасуын сақтауға үйретеді.
Назар аударыңыз! Графикалық тапсырмаларды орындау кезінде маңыздысы – жылдамдық немесе көлем емес, тіпті ең қарапайым жаттығуларды дәл және ұқыпты орындау.

Мектепке барар алдында ата-аналар баласының жаңа өмір кезеңіне дайын екеніне сенімді болуы керек. Мұндағы маңызды факторлардың бірі – баланың мектепке психологиялық тұрғыдан дайын болуы.

Мектепке дайын бала қандай болады:

·         Оқуға деген ықыласы бар;

·         Бастаған ісін аяқтай алады;

·         Мақсатына жету жолындағы қиындықтарды жеңе алады;

·         Назарын шоғырландырып, оны ұстап тұра алады;

·         Мектепке не үшін баратынын түсінеді;

·         Қоғамнан шет қалмайды;

·         Ұжымда өзін еркін сезінеді;

·         Құрдастарымен таныса алады;

·         Аналитикалық ойлау қабілеті бар – салыстыра біледі.

Баланың бойына үнемі оптимизм ұялатуға тырысыңыз, оған сеніммен: "Сен ақылдысың, сенің қолыңнан бәрі келеді!" – деп айтып отырыңыз.

Қандай қателіктерден аулақ болу керек?
Ата-аналардың ең жиі кездесетін қателігі – қорқыту:
«Мектепте екі аласың»,
«Мынадай бола берсең, мектепте сенімен ешкім дос болмайды»,
«Тыңдамасаң, мұғалім ұрсады».

Мұндай жағымсыз көзқарас көбейген сайын, соғұрлым жаман. Себебі бала болашақ туралы тек сіздің сөзіңізге сенеді – оның өз елесі жоқ. Егер бәрі жаман болып көрінсе, мектептен еш жақсылық күтпейді.

Болашақ бірінші сынып оқушысына жаңа нәрсені үйренудің, баға алудың және мектепте достармен араласудың қандай тамаша екенін айтқаныңыз әлдеқайда пайдалы.

Жаз бойы оған рюкзакты асықпай жинап, мектеп формасын, жаңа киімдерді сүйіспеншілікпен таңдап алыңыз. Егер балада өзінің жеке бөлмесі болмаса – дәл қазір оған жеке бұрыш арнауға уақыт келді. Өміріндегі өзгерістер қазірден басталсын, сонда күз басталғанда бәрі оған тосын емес, табиғи болады.

ChatGPT сказал:

Бірінші сынып оқушыларының ата-аналарына арналған жадынама

1.     Шамадан тыс талаптардан аулақ болыңыз.Баладан бірден бәрін талап етпеңіз. Сіздің талаптарыңыз оның дағдысы мен танымдық қабілеттерінің даму деңгейіне сай болуы керек. Ұқыптылық, тиянақтылық, жауапкершілік сияқты маңызды қасиеттер бірден қалыптаспайды. Бала әлі өзін-өзі басқаруға және іс-әрекетін ұйымдастыруға үйреніп жатыр. Мектептегі қиындықтар мен сәтсіздіктер туралы қорқытып, оның өзіне деген сенімін жоғалтуына жол бермеңіз.

2.     Балаға қателесуге құқық беріңіз.Әр адам кейде қателеседі, бұл балаға да тән. Ең бастысы – қателіктен қорықпау және оны түзете білу. Әйтпесе, бала "менің қолымнан ештеңе келмейді" деген сенім қалыптастырып алады.

3.     Балаға тапсырманы орындауға көмектесе отырып, оның ісіне араласа бермеңіз.Баланың тапсырманы өз бетімен орындауына мүмкіндік беріңіз.

4.     Баланы өз заттарын және мектеп керек-жарақтарын реттеп ұстауға үйретіңіз.

5.     Балаңыздың жақсы мінез-құлқы – отбасы қарым-қатынасының айнасы.
«Рахмет», «Кешіріңіз», «Бола ма…», ересекке «Сіз» деп сөйлеу сияқты сөздер бала мектепке барғанға дейін-ақ оның сөздік қорында болуы тиіс. Баланы үлкендермен де, балалармен де сыпайы және байсалды қарым-қатынас жасауға үйретіңіз.

6.     Баланы тұрмыста және өз-өзіне қызмет көрсетуге дағдыландырыңыз.
Бала неғұрлым көп нәрсені өз бетімен істей алса, соғұрлым өзін ересек және өз күшіне сенімді сезінеді. Баланы киімін шешіп, іліп қоюға, түймелер мен сыдырмаларды тағуға, бау байлауға, ұқыпты тамақтануға және т.б. үйретіңіз.

7.     Оқудағы алғашқы қиындықтарды назардан тыс қалдырмаңыз.
Баланы қандай да бір қиындықтар мазаласа, әсіресе олар тұрақты сипат ала бастаса – дереу мән беріңіз. Білім алуда, тәртіпте немесе денсаулықта туындайтын мәселелерді ертерек шешу әлдеқайда оңай. Проблемаларға көз жұма қарауға болмайды – олар өздігінен жойылмайды.

8.     Бүгінгі күні ата-аналар жиі жол беретін қателік – баладан данышпан жасауға тырысу.
Кейде баланы мектепке дейін-ақ бірінші сынып бағдарламасының көп бөлігін оқытып тастайды, бұл оны сабаққа қызықтырмай қоюы мүмкін. Әрине, әр ата-ана баласының жақсы оқығанын, үздік болғанын қалайды. Бірақ, егер балаңыз шынымен дарынды болса – бұл бәрібір көрінеді. Ал артық жүктеме оның денсаулығына және оқу ықыласына кері әсер етуі мүмкін.
Баланы мектепке дайындау – бұл білім жүктеу емес, оның жалпы дамуына: назар аудару, есте сақтау, ойлау, қабылдау, сөйлеу, қимыл-қозғалыс процестерін жетілдіруге бағытталуы тиіс. Балаға тек білім беруді емес, қоршаған орта туралы түсінігін кеңейтуді мақсат етіңіз.

9.     Кітап оқығанда міндетті түрде баламен бірге талқылап, оқығанын айтып беруді үйретіңіз; оған ойларын анық жеткізуді үйретіңіз. Сонда мектепте баланың ауызша жауаптарымен қиындықтары болмайды. Одан бірнәрсе сұрағанда, «иә» немесе «жоқ» деп жауап алғаннан қанағаттанбаңыз, неге солай ойлайтынын нақтылап сұраңыз, ойын толық жеткізуге көмектесіңіз. Баланы болған оқиғаларды ретімен айтып беруге және оларды талдауға үйретіңіз.

10.                       Күн тәртібі мен серуендерді міндетті түрде сақтаңыз! Бұл сіздің балаңыздың денсаулығына байланысты, ал денсаулық оқуды жақсы және жеңіл меңгеруге мүмкіндік береді! Денсаулық — бала дамуының негізі, бұл оның күш-қуаты, ол күшті шамадан тыс шығындамай жұмсайды, соның арқасында жағымсыз әсерлер болмайды (орнынан тұра алмау, ашушаңдық, ызаланшақтық, жиі суық тию, көз жасының жиі келуі, дөрекілік, бас аурулары және т.б.). Әсіресе туғаннан нерв жүйесі тез қозғыш, тез шаршайтын немесе неврологиялық қиындықтары бар балаларға қатысты. Мұндай жағдайда дұрыс және нақты күн тәртібі ұйымдастырушы ғана емес, сонымен бірге нерв жүйесінің әлсіреуінің алдын алатын профилактикалық құрал болып табылады.

11.                       Баланың ойын ойнауды әлі де бірнеше жыл жалғастыратынын ұмытпаңыз (әсіресе 6 жастағыларға қатысты). Бұл мүлде қорқынышты емес. Керісінше, ойын арқылы бала да үйренеді. Онымен бірге ойнап, мысалы, «сол жақ – оң жақ» сияқты ұғымдарды жаттаңыз.

12.                       Балаңыздың теледидар мен компьютер алдында өткізу уақытын күніне 1 сағаттан асырмаңыз. Ата-аналар қате түрде теледидар мен компьютерді балалар үшін демалу немесе тынығу деп есептейді. Ересектерден айырмашылығы, бұл екі әрекет бала нерв жүйесіне қозу әсерін тигізеді, нәтижесінде шаршағыштық, қозғалыс белсенділігінің артуы, қозу, ашушаңдық және басқа да жағдайлар туындайды.

Бірінші сынып оқушысымен бірге күн тәртібін жасап, оның орындалуын қадағалаңыз.

Мектепте кездескен ережелер мен нормаларды балаңызбен талқылаңыз. Олардың қажеттілігі мен маңыздылығын түсіндіріңіз.

Балаңыздың мектепке баруға деген ынтасын қолдаңыз. Сіздің шынайы қызығушылығыңыз, оның мектептегі іс-әрекеттеріне байыпты қарауыңыз алғашқы жетістіктері мен мүмкін қиындықтарын бағалауға көмектеседі.

Бастапқыда оқу дағдыларын меңгеру кезінде кездесетін қиындықтарды байқамаңыз. Мысалы, егер бірінші сынып оқушысында логопедиялық қиындықтар болса, оқу жылының алғашқы айларында оларды шешуге тырысыңыз.

Балаңыздың жетістікке ұмтылуын қолдаңыз. Әрбір жұмыста мақтауға тұрарлық жақтарын табыңыз. Мақтау мен эмоционалдық қолдау адамның интеллектуалды жетістіктерін айтарлықтай арттыра алатынын ұмытпаңыз.

Егер баланың мінез-құлқы, оқу мәселелері сізді алаңдатса, мұғалімнен немесе мектеп психологынан кеңес сұраудан тартынбаңыз.

Мектепке бару арқылы балаңыздың өмірінде сізден де беделді адам пайда болды — мұғалім. Бірінші сынып оқушысының мұғалім туралы пікірін құрметтеңіз.

Оқу — ауыр және жауапты еңбек. Мектепке бару бала өмірін айтарлықтай өзгертеді, бірақ оның өмірінен әртүрлілік, қуаныш, ойын жоғалмауы тиіс. Бірінші сынып оқушысында ойынға арналған жеткілікті уақыт қалуы қажет.

Құрметті ата-аналар!
Егер сіз балаңызбен қарым-қатынас кезінде қиындықтарға тап болып, кейде оның не істейтінін білмесеңіз, Ю.Б. Гиппенрейтердің «Балаңызбен қалай сөйлесуге болады?» атты кітабын оқуды ұсынамыз.

Төмендегі кітаптарды оқып шығуыңызды кеңес береміз:

1.     Безруких М.М. «Бала мектепке дайын ба?»

2.     Бардин К.В. «Баланы мектепке дайындау.»

3.     «Мектептік жетілу деген не? Болашақ бірінші сынып оқушысының ата-аналарына анықтамалық.»

4.     Нижегородцева Н.В., Шадриков В.Д. «Баланың мектепке психолого-педагогикалық дайындығы.»

5.     Кабанова М.Н. «Мектепке дайындалып жатырмыз.»

6.     Ковалева Е., Синицына Е. «Баланы мектепке дайындаймыз.»

7.     Венгер Л.А., Марцинковская Т.Д., Венгер А.Л. «Сіздің балаңыз мектепке дайын ба?»