Қазақстан Республикасы білім беру жүйесін жаңғырту, құзыретті тәсіл жағдайында мектеп түлектерін дайындау деңгейіне қойылатын талаптар, жаңа білім беру стандарттарын енгізу, ғылыми-техникалық процесті ұлттың зияткерлік және рухани әлеуетін дамыту және қалыптастыру тудырды.

    Қоғамның зияткерлік әлеуеті көбінесе дарынды балаларды анықтаумен және олармен жұмыста анықталады.

Дарынды балалар:

- көпшілікпен салыстырғанда зияткерлік қабілеттері, оқуға деген қабылдауы, шығармашылық мүмкіндіктері және көріністері өте жоғары болады;

- басым белсенді, қанықпаған танымдық қажеттіліктері бар;

- білім алудан, ой еңбегінен қуанышты сезінеді.

Шартты түрде дарынды балаларды келесідей санаттарға бөлуге болады:

1. Жалпы зияткерлік қабілеттері ерекше жоғары балалар.

2. Нақты академиялық қабілеттерімен және нақты бір ғылым саласында арнайы ой дарындылық белгілері бар балалар.

3. Жоғары шығармашылық қабілеттері бар балалар (көркемдік).

4. Жоғары көшбасшылық қабілеттері бар балалар (басқарушылық).

5. Оқудағы табысқа қандай да бір себептермен қол жеткізе алмай жүрген, бірақ жарқын танымдық белсенділігі, ойдың түпкілігі және психикалық қоймасы бар оқушылар.

      Дарынды балалармен жұмыс біздің мектептің басым бағыттарының бірі болып қала береді.

Дарынды балалармен жұмысты ұйымдастыра отырып, біз білім беру жүйесінде қарама-қайшылықты анықтадық:

- дәстүрлі педагогика дарынды балалармен жұмысқа бағдарланбаған.

- бұқаралық жалпы орта білім беру мектебінің шарттары қабілетті балалармен жұмысты айтарлықтай қиындатады.

- сыныпта түрлі әлеуметтік және зияткерлік деңгейдегі балалардың болуы.

Бұл мұғалімнен дарынды оқушыларды анықтау, ұйымдастыру және дамыту бойынша кәсіби құзыреттілікті дамытуды талап етеді.

Нысаналы көрсеткіштер мен индикаторлар:

- мәліметтер базасының болуы;

- оқушылардың мектептік және қалалық олимпиадаларға, пәндік конкурстарға, қашықтық конкурстарға және олимпиадаларға қатысуы;

- НОУболуы;

 - оқушылардың мектептік және қалалық спартакиадаларға және басқа да спорттық іс-шараларға қатысуы;

- оқушылардың мектептік және қалалық шығармашылық конкурстарына қатысуы, оқушылардың сабақтан тыс бос уақытын 100%  қамту;

- мектеп түлегінің потрфолиосын жасау.

   Мектепте көпжылдық педагогикалық жұмыс нәтижесінде оқушылардың шығармашылық өзін-өзі танытуы, оқытудың, тәрбие мен дамытудың түрлерін және әдістерін таңдау үшін қажетті шарттар қалыптасты.

Дарынды оқушылармен жұмыс

Дарынды балалармен жұмыс мәселесі үнемі мектеп ішілік бақылауда тұрады. Олимпиада қорытындысы, дарындылықты дамыту мәселесі бойынша ақпараттық анықтамалар директордың жанындағы мәжілісте, әкімшілік мәжілістерде, ӘБ пән отырыстарында тыңдалады. 

Оқушылардың қызығушылықтарын және шығармашылық қабілеттерін дамыту және анықтау, зияткерлік тұлғаны қалыптастыру бойынша педагогикалық ұжымның мақсатты бағытталған жұмысы оқушылардың өздігінен дамуына және түрлі деңгейдегі зияткерлік конкурстарда жоғары нәтижелерді алуға жағдайды қамтиды..

Мектепте дарынды балалармен жұмыс жоспары әзірленді және жүзеге асырылады, оқушыларды түрлі шығармашылық және зияткерлік конкурстарға тарту арқылы олардың шығармашылық нышандары анықталады.

Мектеп психологтарымен психологиялық-педагогикалық тестілеу, жеке сұхбаттасу, оқушылардың тікелей тәжірибелік қызметі негізінде оқушылардың қабілеттерінің және олардың дарындылығының мәліметтер банкін түзетілді. Қабілетті оқушылар банкіне 253 оқушы кіреді.

Дарынды балаларды анықтауды және дамытуды қамтитын шарттарды жасау, әлеуетті мүмкіндіктерді Создание условий, обеспечивающих выявление и развитие одаренных детей, реализа­ция их потенциальных возможностей является одной из приоритетных задач школы.

Соңғы жылдары қалада және республикада дарынды балалармен жұмыс жүйесі қалыптасқанын (конкурстар, пәндік олимпиадалар, жобалар, оқушылардың ғылыми қоғамы), сондай-ақ тұлғалы-бағдарланған білім беру үшін нақты жағдай жасалғанын ескере отырып, мектеп әкімшілігі және мұғалімдер дарынды балалармен дербес жұмыс жүйесін жасау үшін күш салды. Бұл бағыт мектептің даму Бағдарламасында, «Дарынды балалар» ішкі бағдарламасында көрініс тапты («Өрлеу» бағыты). Бұл ішкі бағдарламаның мақсаты шығармашылық өзін-өзі танытуға, өзін-өзі жүзеге асыруға және өзін-өзі анықтауға белсенді өмірлік позицияға қабілетті тұлғаны қалыптастыру болып табылады. 

Міндеттер:

1.Оқушы, сондай-ақ мұғалім тұлғасының қалыптасуының даму ортасын қалыптастыру.

2.Әр дарынды баланы түрлі, қоғамға пайдалы, қажетті және тұлғалық-мәнді қызметке қосу (ұжымдық және жеке).

3.Азаматтық өзіндік сана-сезімді қалыптастыру.

4. Жалпы адамзаттық құндылықтарға тарту.

5.Қоршаған өмірге бейімделе алатын, адамның физикалық және моральдық денсаулығын тәрбиелеу, мәселелерді көру және оларды шешу.

Мектепте олимпиадалық қозғалыс мақсатты дамиды.

Осылайша, 2015-2016 оқу жылы мектеп алғаш рет, нәтижесінде біздің мектеп оқушысы, Тамерлан Исанов (1 орын) жеңімпаз атанған, облыстық логикалық-математикалық олимпиадаға қатысты.

2015-2016 оқу жылында қалалық пәндік олимпиада нәтижелері өткен оқу жылымен салыстырғанда, оң болды, орындау пайызының динамикасы – 30%құрады, 7 оқушы жүлдегер атанды.

2015 жылы қалалық пәндік олимпиадада орындаудың ең көп пайызы 9 «А» сынып оқушысы А.Милейкода байқалды(85% -неміс тілі), ең төмен пайызды Дмитрий Снопков көрсетті (33% - химия). Осы оқу жылында қалалық олимпиадада – 6 орын және облыстық олимпиадада – 2 орын.

Пән бойынша орындау пайызының динамика талдауы неміс тілі, биология, география, орыс тілі, ағылшын тілі, қазақ тілі, құқық пәндері бойынша көрсеткіштердің тұрақты өсімін анықтады, дәл осы уақытта математи, информатика, химия пәндері бойынша төмен пайыз байқалады.

Осылайша, оқушылардың қалалық олимпиадаға қатысу нәтижесінің талдауы орындау пайызының оң динамикасын және жүлделі орындар саны бойынша тұрақты нәтижелерді анықтады.

Осылайша, 2014-2015 оқу жылында алғаш рет 4-ші сынып оқушысы бірінші жүлделі орынды иеленді, бұл жалпы қатысушылар санынан жүлделі орындардың 33% құрады(Хамова Д.-2 орын, математика, сынып жетекшісі– Шиковец Л.В.). 2015-2016 оқу жылында бұл көрсеткіштер сақталды (Эбель А.- 2 орын, қазақ тілі, мұғаліміАпсалямова З.Ж.).

Бұдан басқа, 2015-2016 оқу жылында оқушылар «Инфоурок» (651 қатысушы, 505 жүлдегер,77,5%), «Блиц-турнир» (800 қатысушы, 601 жүлдегер, 58,5%) секілді халықаралық қашықтық олимпиадаларға белсенді қатысты. 2016-2017 оқу жылында қалалық олимпиадаға 27 оқушы өтініш берді. Бұдан басқа, мектеп оқушылары Президенттік олимпиадаға (М.Оспанов), облыстық жасөсіпірмдер олимпиадасына (физикадан В.Стульников, биологиядан Т.Исанов, географиядан Р.Сапенова) қатысты. 

Бұл көрсеткіштер оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту бағытында, оқушылардың және мұғалімдердің ынтасының артқандығы туралы куәландырады.

Ғылыми-зерттеу қызметін дамыту аясында конкурстарда және ғылыми жобаларға қатысу нәтижелілігінің тұрақты көрсеткіштерін анықтады. Осылайша, 2014-2015 оқу жылында қалалық айналымда 2 жоба қатысты, жүлдегер бір оқушы болды (А.Алтайбай., 11 сынып, 3 орын), облыстық айналымда жүлдегер бір оқушы болды (А.Алтайбай., 11 сынып, 3 орын), кіші оқушылардың ғылыми жобасы конкурсында 3 жоба қатысты, 3 оқушы жүлдегер атанды (Ю.Никитина, 4 сынып, 3 орын, мұғалімі Н.А.Кашина.; Р.Богдашин, 4 сынып - 3 орын, мұғалімі И.М.Никонорова.; И.Артемов, 4 сынып, 3 орын, мұғалімі Н.А.Кашина); 2015-2016 оқу жылында жоғарғы сынып оқушылардың ғылыми жобасының қалалық айналымында 2 жоба қатысты, жүлдегерлер жоқ, кіші сынып оқушылардың жобалар конкурсында 4 жоба қатысты, 4 жүлдегер (Швецов М., 3 сынып – 2 орын, мұғалімі Улькина В.А.; Крюкова В, 3 сынып – 3 орын, мұғалімі Улькина В.А.; Шуткина М., 4 сынып – 3 орын, мұғалімі Квач Н.В.; Кадырова М., 2 сынып – 3 орын, мұғалімі Щербинина Н.В.). Осы оқу жылында қалалық айналымға 5 жоба қатысты, оның 3 облыстық айналымға өтті  (Гаврилова А., 8 сынып, мұғалімі Семёнова Ж.З.; Валеева А., 8 сынып, мұғалімі Ергалиева С.К., Першина А., 10 сынып, мұғалімі Приходченко И.О.), «Зерде» облыстық конкурсына 14 жоба қатысты, олардың ішінде 3 жүлдегер (Синенок М., 6 сынып – 2 орын, мұғалім Бейсембаева А.Т.; Мишнёва У., 6 сынып – 3 орын, мұғалім Балобан Н.А.; Туркбенова С.,5 сынып – 3 орын, мұғалімі Джавадова М.Б. )

Әлі күнге дейін іріктеу айналымдарында ғылыми жобалардың «елеуі» болып жататындығын атап өту қажет, бұл фактінің себебі зерттеу жұмыстарына тәжірибелік мәннің жетіспеушілігінде жасалады, мұндай жұмыстардың негізінде реферативтік сипаты бар. Сондықтан, бұл үрдістен құтылу үшін «Эрудит» ғылыми қоғам жұмысы іске қосылды. Бірқатар іс-шаралар өткізілді:

-мектеп пен ИнЕУ «Химиялық және биологиялық технологиялар» факультетінің бірлескен жұмысының жоспары құрастырылды;

-ынтымақтастық аясында 2016 жылғы қаңтар айында ИнЕУ мұғалімі А.М.Утиловамен мектеп мұғалімдеріне арналған «Мұғалімнің ғылыми-зерттеу қызметі – оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру шарты» семинары өткізілді;

-ынтымақтастық аясында Павлодар облысы «Ертіс дарыны» өңірлік қосымша білім беру ОӘО 2016 жылғы 11 қазанда мектеп базасында оқушылармен және ата-аналармен бірлескен, дарынды оқушылармен жұмыс бойынша домалақ үстел өткізілді;

-қалалық олимпиадаға дайындық бойынша «Жалын» қосымша білім беру мектебінде айналысатын, оқушылардың тізімі құрастырылды (9-10 сыныптардан 10 оқушы).

2016-2017 оқу жылында «Ертіс дарыны» конкурсында оң нәтиже көрсеткен қатысушылар саны өсті.

Шығармашылық нышандарды жүзеге асыру PASCH конкурстарына қатысу арқылы да жүзеге асырылады: 2014-2015 оқу жылында 2 оқушы Германияда жастар курсында болып қайтты (Милейко А., 8 сынып, Федюшин Н., 9 сынып), мектептің 3 оқушысы Гете-институтімен ұйымдастырылған, неміс тілі бойынша өңірлік олимпиадаға қатысты(1 орындыВоробьёва В.иеленді); 9,10 сынып оқушылары Гете-институтымен ұйымдастырылған, «Циркус Ганкино» шеберлік сабағына қатысты. 2015-2016 оқу жылында 2 оқушы Германияда жастар курсында болып қайтты (Артёмов Н., 9 сынып, Панченко К., 9 сынып), 9, 11 сыныптың 8 оқушысы Гете-институтының «Біз экологияны қолдаймыз» халықаралық конкурсына белсенді қатысты (Москва қаласы), 11 сыныптың 1 оқушысы Орта Азиялық жазғы пәндік мектепке шақырылды (Құдайберген Г., Бишкек қаласы), 9 сыныптың бір топ оқушысы «Берлин тарихынан» жобалардың қалалық конкурсының жеңімпаздары (1 орын). 2 оқушы тіл орталығында «Каудервельш» эссе жазу бойынша шеберлік сабағына қатысты (Милейко А., 9 сынып, Құдайберген Г., 11 сынып). Мектептің 1 оқушысы «Неміс университетіне көпір» бағдарламасының стипендиаты болды (Милейко А.); 9 сынып оқушылары «Германия бойынша саяхат» елтану ойынының жүлдегерлері атанды, мектептің 4 оқушысы Гете-институтімен ұйымдастырылған, неміс тілінен өңірлік олимпиалдаға қатысты. 2016-2017 оқу жылында мектептің 5 оқушысы «Немецкий на сцене» республикалық театралды фестивалінің жүлдегерлері атанды (2 орын, Алматы қаласы), 3 оқушы «Неміс тілідегі тілші ісі» шеберлік сабағына қатысты.

 «Ертiс дарыны» зияткерлік конкурс жүлдегерлері (2016-2017 жылдары)

Осылайша, мектепте дарынды балалармен жұмыс ұйымдастырылды. Осы мақсатпен функционалдық сауаттылықты, танымдық белсенділікті, логикалық ойды дамытуға бағытталған, физикадан, қазақ тілінен, орыс тілінен, неміс тілінен, ағылшын тілінен, биолгиядан, тарихтан, географиядан пәндік үйірмелер мен арнайы курстар енгізілді. Ата-аналар мен оқушылардың сұранысын жүзеге асыратын, мамандандырылған сыныптар (лицейлік) ашылып жатыр.

Сонымен бірге, математика, химия, физика, қазақ тілі пәндері бойынша ғылыми жобалардың қалалық конкурстарында оқушылардың зерттеу қызметін ұйымдастыру; тарих, информатика, математика, химия пәндері бойынша қалалық пәндік олимпиадаға қатысу мәселелерін атап өту қажет. Оқушылардың зерттеу қызметін дамыту, олимпиадалық қозғалысты дамыту аясында шығармашылық ортаны қолдау абзал, өзін-өзі жүзеге асыру мүмкіндігін қамтамассыз ету. Ол үшін олимпиадалар мен зияткерлік конкурстардың, қосымша білім беру тәжірибесін, оқушылардың дарындылығын дамытудағы тәсілді дербестендіру жүйесін кеңейту қажет.

Зияткерлік конкурстарға қатысу нәтижелілігінің мәселесін шешуді мұғалімдердің зерттеу қызметінің мәдениетін дамыту, қабілетті және дарынды балаларды анықтау, олармен жеке жұмысты ұйымдастыру арқылы жүзеге асыру қажет.