ТЖД хабарландырады:

«Қала тұрғындары мен қонақтарына Darmen ТЕГIН қосымшасы қол жетімді, ол дауылды ескертулер, трассалардың ашылуы/жабылуы және мектептерде сабақ болмайды. Тек қол данбаны жүктеп," басты қала" тұратын қаланы орнатып, барлық жедел ақпаратты алыңыз.

Darmen қосымша сын өзіңіз, балаларыңыз бен жақындарыңызға орнатуға кеңес береміз.

Қауіпсіздік тым көп болмайды».

* Android ЖәнеiOS жүктеусілтеме: *

Android 

https://play.google.com/store/apps/details?id=com.sannacode.android.serbiso

iOS (iPhone)

https://apps.apple.com/ru/app/darmen/id1293220771

Балалардыңэлектр жарақаттары және олардың алдын алу

Сыртқы факторлардың әсерінен адам ағзасындағы зақымданулар, біз бір сөзбен – жарақат деп атаймыз.

Балалардың жарақаттануы - бұл ата-ананың да, баланың да өмірін түбірімен өзгерте алатын үлкен проблема.

Статистика бойынша жарақат негізінен кіші мектеп жасындағы (7-11 жас) балаларда болады. Ұлдардың жарақаттары қыздарға қарағанда әлдеқайда жиі (70%) болады.

Жарақаттар үш жастан асқан балалар өлімінің басты себептерінің бірі болып табылады. Әлемде әр түрлі инфекцияға қарағанда жазатайым оқиғалардан көп бала өледі.

Балалар жарақаттануының негізгі себептері көп емес:

Негізгісі- нақты жағдайларда қорқынышты ештеңе орын алуы мүмкін емес деп ойлайтын ересектердің бейқамдығы.

Екіншісі-лауазымды тұлғалар немесе балалардың ата-аналары болсын өз міндеттерін тиісінше орындамайтын ересектердің салғырттығы.

Сонымен қатар, балалардың жарақаттану деңгейіне балалардың тәртіптілігі де үлкен әсер етеді.

Атомдық және энергетикалық қадағалау мен бақылау комитетінің Павлодар облысы бойынша департаменті осы мақалада электр тогынан болатын балалардың жарақаттануының алдын алудың кейбір мәселелері туралы баяндайды.

Қауіпті ток

Ең алдымен, электр тогының зақымдану себептерін түсіну керек. Әдетте адамдар 10 кВ (10000 вольт) жабдығы 220 вольттан әлдеқайда қауіпті деп санайды. Бірақ бұл қате пікір. Шын мәнінде электр тогының зақымдаушы факторы кернеуге емес, оның күшіне байланысты. Сондықтан кез келген тұрмыстық құрал қауіпті болуы мүмкін. 10 мА астам ток (0,01 ампер) күшті, ауыр соққы жасай алады, ал 100-ден 200 мА дейін (0,1-ден 0,2 ампер дейін)ток  өлімге әкелуі мүмкін!

Бұл ретте, ток күші 10 миллиамперден жоғары болса, бұлшықет тартысы соншалықты күшті екенін білу қажет, бұл зардап шегушінің шок сымын босата алмайды. 20 миллиамперден астам ток кезінде тыныс алу қиындайды және 100 мА жуық ток күшінде толық тоқтайды.

Электр жарақатынан балалар жарақаттануының алдын алу

Балалар жарақаттануы және оның алдын алуөте маңызды және елеулімәселе, әсіресе мектеп демалысы кезінде.

Жоғарыда біз электр жарақатының себептері туралы айттық. Бұл, ең алдымен, сыртқы ортаның ыңғайсыз болуы, немқұрайлылық, ересектердің немқұрайлылығы, балалардың тұрмыста, көшеде абайсыздығы. Жарақаттанудың пайда болуына балалардың психологиялық ерекшеліктері де ықпал етеді: білім алушылық,үлкен қозғалушылық, эмоционалдық, өмірлік тәжірибенің жетіспеуі, ал осыдан қауіптілік сезімінің болмауы.

Бұл тәуекелдерді алдын алу және балаларды олардан барлық ықтимал тәсілдермен қорғау қажет.

Жұмыс үнемі екі бағытта жүруі тиіс:

1. Электр жарақатын алу мүмкіндігін жою;

2. Балалар электр жарақаттарының алдын алудың негізгі әдістері бойынша балаларға арналған сабақтарды үнемі өткізу.

Тұрғын үйлерге, білім беру объектілеріне, спорт, құрылыс алаңдарына, тұрғын үйлердің және т.б. кіреберістері мен жертөлелерінде, сондай-ақ тұрмыстық аспаптарға тікелей жақын орналасқан кез келген қолданыстағы электр қондырғыларына (электр беру желілері, қосалқы станциялар, кернеу класына қарамастан жабдықтар) ерекше назар аудару қажет.

Балалар келесіні білу қажет:

Трансформаторлық және тарату қосалқы станцияларына жақындауға және жанасуға, ішке кіруге, сондай-ақ шатырға шығуға.

Кабель және әуе электр беру желілерінің құлап кеткен және үзілген жалаңаш сымдарына жақындауға және жақындауға.

Электр тогы жүріп жатқан жалаңаш сымдарға қатысты болмайды.

Аспаптарда немесе сымдарда электр тогының бар болуын саусақпен тексеруге.

Сымдарды есіктермен, терезе жақтауларымен қорғауға, сымдарды шегемен бекітуге.

Электр сымдары жылыту батареяларымен, су құбыры құбырларымен, телефон және радиотрансляциялық сымдармен жанаспауын қадағалау керек.

Балаларға розеткалардың жанында ойнауға, оларға түйреуіштер, сымдарды бұруға мүмкіндік беруге болмайды, себебі бұл токпен зақымдануы мүмкін.

Корпусы бойынша ток өтетін тұрмыстық электр құралдарын ("түйістірілетін" аспабы) пайдалануға үзілді-кесілді тыйым салынады. Аспаптарды қосу және сөндіру кезінде штепсельдің айырын сымнан емес, пластмасса қалыптан алу керек.

Аспаптардан алынған баулар штепсельдің айырына жалғанбауы керек, себебі кездейсоқ жанасу кезінде токпен зақымдануы мүмкін.

Қосылған электр құралдарын қадағалаусыз қалдыруға немесе оларды балаларға бақылауды тапсыруға болмайды.

Ата-аналар балалардың жарақаттануы үшін жауапкершілікті мұғалімдерге аудармауы тиіс,және балалардың дұрыс мінез-құлқы сіздерге байланысты.

Балалардың жарақаттануы-маңызды мәселе және тек жалпы күш-жігермен балаларды қайғыдан қорғауға болады.

Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі Атомдық
және энергетикалық қадағалау мен бақылау комитетінің
Павлодар облысы бойынша аумақтық департаменті

ҚЫСҚЫ ДАУЫЛ  КЕЗІНДЕ ТІРІ ҚАЛУ

Қысқы  дауыл  кезінде  тірі  қалу өте қиын. Бұл жағдайда, егер қардан дұрыстап күрке  панаханасын салу мүмкін болмаса, қандай да бір биік жерді, берік тұрған затты табуға, оның артына жасырынуға, түскен қарды аяқпен қағып таптай отыра қарды екі бүйірдің жанына жинаған дұрыс. Сөйтіп тар шұңқыр панахана жасай аласыз.

Боранда жаяу жүруге болмайды. Ерте ме, кеш пе бағдарды жоғалтасыз, қатты шарайсыз да отырып дем алмақшы болып, үсіп қаласыз.

Егер сіз боранды машинада тоссаңыз, оның капотын желге қаратыңыз, отынды үнемдей отырып барынша жылыныңыз (машинада қанша күтетініңіз белгісіз), пешті бет алды жақпаңыз. Машинаны қар басып қалатындай болса есіктің бірін ашып қар машинаны құрсап қалмауы үшін оны есікпен итеріп отырыңыз.

Қар басқан машинада қатты тоңсаңыз қозғалтқышты (двигательді) үзілді-кесілді қоспаңыз. Матор жұмыс істеген кезде бөлінетін және машина ішінде жинақталатын иісті газ сізді қатты аяздан әлдеқайда бұрын алып кетуі мүмкін.

Егер жылынғыңыз келсе машинадан шығып, газ шығатын трубаны одан шығатын газ  автомобильдің астына емес атмосфераға кету үшін аршып алыңыз. Тек шығардан бұрын арқанмен байланып алыңыз (бір ұшын автомобильде қалдырыңыз). Адам дауылда өз үйінен немесе машинасынан жарты метрге шығып кетіп, ұйтқыған қарлы бораннан бағдарын жоғалтып алып, адасып қаза болған оқиғалар аз кездеспейді.

ҚАР  ПАНАХАНАСЫ

Барлық белгілі қар баспанасын шартты түрде ашық және жабық деп бөлуге болады. Ашық үлгідегі панаханалар олардың құрылысында дәстүрлі материалдардың - матаның, полиэтиленнің (әдетте олардан төбе немесе қабырғаның бірі жасалады) пайдаланылады  және оның үстіне  панаханаға  кіру  ғимарат   деңгейінде немесе одан биікте орналасады. Олар қардан, желден жақсы қорғайды, ал суықтан - онша қорғай алмайды.

Жабық үлгідегі панажайлар неғұрлым сенімді (шұңқұр, ін, апан, үңгір және т.б.).

Олар толығымен қардан жасалады (қар кірпіштерінен немесе блоктарынан тұрғызылады немесе қазылады), оларға кіре беріс, еденнен төмен деңгейде орналасқан. 1-2 сағатта тұрғызылатын мұндай баспаналар адамды төменгі температурадан, желден қорғайды, ал қарапайым жылыту приборлары болса (май және керосин лампалары, шырақ шамдары) жылу жағдайын қамтамасыз етеді.

Қысқы дамылдау тұрағын орнатуға жарамды орындар қараңғы түскенге дейін таңдалуы қажет. Қозғалыс барысында қандай да бір панахананы салу үшін ыңғайлы учаскені белгілеген жөн. Бұл қауіп төнген немесе ауа райы нашарлаған жағдайда, өзінің ізі бойынша жақын жерде белгіленген алаңға оралуға, мықты тіректі немесе ыңғайлы қар күртігін іздеу үшін уақыт шығындамауға мүмкіндік береді.

Жылдамдатам деп құрылыс сапасын төмендетуге болмайды.

Қар баспанасын салған кезде, әсіресе жабық үлгідегісін салған кезде адам денесі едәуір жылу бөледі. Киімге, аяқ киімге түскен қар еріп айтарлықтай сулануға алып келеді. Киімнің жылу ұстайтын қасиетін сақтау үшін және дұрыс түнеп шығу үшін құрылысты бір адам жүргізуге тиіс. Ол үстіне артынша құрғақ киім киіп су киімді ауыстыру үшін жылы киімді шешіп қойғаны дұрыс.

Сонымен қатар, топтың барлық қатысушылары белгілі бір жұмыстарды орындағанын қадағалау керек. Енжар қимылмен күту тез үсінуге алып келеді, өйткені адам от жоқ кезде тек қозғалыспен ғана жылына алады.

Боран қатты соғып және қар қалың жауып, көріну қашықтығы бірнеше метрге шектелген кезде, адамдардың сақтанбай жан-жаққа тарап кетуіне жол беруге болмайды.

Негізгі ереженің бірі - панахананың іші шағын болған сайын жылырақ  болып келеді. Дұрыс панахана таңдау қар жамылғысының тереңдігіне, оның мықтылығына байланысты.

ҚАР  ПАНАХАНАЛАРЫН САЛУ

Ол үшін:
- қараңғы түскенше, шаршағанша,  панахана үшін орын таңдап, құрылысты бастау;
- жабық үлгідегі панахана құрылысын жалғыз жүргізген жөн, өйткені ол киімнің су болуына байланысты, бір адамды құрғату, бүкіл топқа қарағанда әлде қайда  жеңіл;
- жылдамдатам деп құрылыс сапасын төмендетуге болмайды;
- құрылысты бастар алдында су болмау үшін ылғал тартатын және жылы  киімді шешіп қойған дұрыс;
- үңгірді, шұңқырды қазған кезде су өтпейтін материалдардан істелінген төсеніште жұмыс істеген дұрыс;
- үңгірді араның, тоқпақтың және соған ұқсас аспаптардың көмегімен қазу керек;
- есіңізде болсын: панахана шағын болған сайын соншалықты жылы болады;
- блокты панаханадағы саңлауларды қармен тығындаған дұрыс;
- матамен жабылған төбеге ауа жылу сақтағыш жастықшасын жасау үшін материалдар арасына жеңіл көлемді заттарды қойған дұрыс;
- құрылыс аяқталғаннан кейін, мүмкіндік болса киімді отта кептірген жақсы.

ҚАР ПАНАХАНАСЫНДА САЛҚЫНДА ТҮНЕУ

Ол үшін:
- адамдардың денелерін бір-біріне тимейтіндей етіп орын қалдыруға тырыса отырып, бір- біріне жақын отыру;
- барлық түймені, сырманы, салып көйлектің жеңдері мен шалбардың балақтарының бауларын байлап, басқа күләпара (қайырмалы бас киім) кию;
- су болған киімді сығу;
- ыстық шай, кофе, сорпа ішу;
- аяқты, басты барынша қымтау;
- құрамында қант және майлар бар азық-түлікпен қоректену;
- баспананың,  панхананың  орналасқан жерлерін белгілеу;
- жылуды сақтайтын төсеніште отыру;
- кіре беріс саңлауды тазалау үшін панаханада құрал-саймандар ұстау;
- қажет болса қолды қимылдату арқылы жылыту. Бұлшық етті қыздыру үшін өзге қимылдарды жасау.

Тиым салынады:
- панаханаларға бытыратып орналастыруға. Адамдарды қараусыз қалдыруға;
- панахананың ішінде шешінуге;
- су киіммен қалуға;
- ішімдік ішуге;
- үсіп қалу қаупі төніп тұрғанда ұйықтауға;
- ашық отты қараусыз қалдыруға;
- құрылыс кезінде шыға берісті жел жаққа қаратып орналастыруға;
- қарда отыруға және жатуға;
- панахананы салу кезінде дененің қызынуына немесе терлеуге;
- түнгі уақытта панахананы өзгертуге. Түнгі уақытта аса қажет болмаса тастап кетуге болмайды.

ПАНАХАНАСЫЗ ТҮНЕУ

Панахананы немесе өзге бас сауғалау орынын салу немесе от жағу мүмкін емес жағдай апат тәжірибесінде сирек кездеседі. Алайда ең қолайсыз жағдайда да әрекет жасауға дайын болу қажет.

Желсіз және жауын-шашынсыз ауа райында тығыз топ болып жатып немесе отырып, ашық аспан астында түнеуге болады. Бұл жағдайда суық топыраққа жоламаған абзал. Сырт жақта отыратындар демалушыларды қымтайды, жылытады, жәй-күйін бақылайды және кейіннен олармен орын ауыстырады. Арқаны арқаға тірей отырып, дем алушыларды аяққа жатқызып және қолмен, киіммен қымтай отырып орналасуға болады.

Десанттық әдіс. Бұрқасын басталған кезде бір-бірімен қатар өскен бірнеше бұтаны табуға тырысып, оларды еңкейтіп төбесін байлап, үстіңгі жағына киім, полиэтилен жауып, ішіне кіру қажет. Бұрқасын біртіндеп панахананы қалың қармен жабады.

Поморлық әдіс. Мұнда адамдар барлық қолда бар киімдерін киеді, желге арқаларын беріп  жартылай шеңбер бойынша отырады, тігінен ұзын таяқтарды қойып оларды қар басқанша күтеді. Тұншықпас үшін олар ара-тұра таяқты қозғалтады, қарға ауа өтетін саңлау теседі. Түпкі нәтижеде табиғи жолмен және жасанды үрлемеде пайда болған қарлы шұңқыр - үнгір тұрғызылады.

Қалай  болғанда да қар панаханасын салуға еш  мүмкін болмаған, ал басталған бұрқасын адам өміріне қатер төндірген кезде ғана қар астында түнеген дұрыс.

Барлық сақтандыру шараларына қарамастан, бір немесе бірнеше адамды үсік шалу жағдайы жиі кездеседі.

ҮСІГЕН АДАМДАРДЫ ЖЫЛЫТУ ӘДІСІ

Үсіген адамды су температурасы +400С аспайтын жуынатын жерді немесе ыстық суға матырылған орамалмен және ақжайманың көмегімен жылыту барынша тиімді. Зардап шегушіні, шешіндіріп, жылы төсенішке жатқызып ыстық суға шайылған мата кесіндісімен болмаса бөкебаймен, кеудешемен орап басты, мойынды, ішті, шабты қымтаған жөн. Мата салқындаған кезде ыстық матаға айырбастау керек, суыған мата адамды жылытқанның орнына керісінше тоңдырады! Сонымен қатар, зардап шегушінің аяқ-қолын мұқият ысқылауға болады. Қан бас пен денеге жүру үшін аяқты аздап көтерген дұрыс. Көмек көрсеткен кезде жылдам және мұқият қимылдау қажет.

Кейде авариядан зардап шегіп үсінген адамды оттың жанына отырғызады. Оны бұлайша құтқарам деп жүріп өлтіріп алады! Дене жалпы қатты үсінген кезде дененің жекеленген жерлерін жылыту аса қауіпті! Жылыту бір деңгейде және сатылап болуға тиіс. Мысалы, зардап шегушіні оттың жанына оған қатты ыстық болмайтындай етіп от пен жылу қайтаратын экранның арасындағы жылу жастықшасына отырғызып, оның денесін сақтықпен жылыта өз жылуыңызбен демей отыра ақырындап қауіпті жағдайдан шығару қажет.

Егер от жағу үшін жағдай жоқ болса, мүмкіндігінше жылырақ панахана салып, еденге жылу оқшаулағыштың қалың қатарын төсеп, зардап шегушінің бүкіл киімін шешіп, ол құрғағанша сүртіп және оның арқасы мен көмек көрсететін адамның кеудесі тығыз түйсетіндей етіп тізерлей отырғызу қажет. Денедегі киімдер қабаты қаншылықты азайған сайын, денелердің түйісу мүмкіндіктері соншалықты көп болады, бұл жылынуға соншалықты тиімді әсер етеді.

Зардап шегушіні екі дені сау адамның ортасына отырғызу керек, бірақ оның дем алуына қиындық туғызбайтын болуы тиіс. Алғашқы көмек көрсетіліп жатқан адамды, зардап шегушіні және адамдарды (немесе адамды) бүкіл денесін одеялдармен, ұйықтайтын қаптармен, киімдермен барлық жағынан тиянақтап орау керек, полиэтилен пакеттің, матаның көмегімен ауа райының жағымсыз әрекеттерінен қорғау керек. Үсінген адам қанша жылы киім кигізгенмен сырт жағынан жылытпайынша өздігінен жылына алмайды.

Зардап шегуші жылынып, өзіне келгеннен кейін, оған ыстық, тәтті шай немесе кофе ішкізіп, егер жүрегі айнып құсқысы келмесе тамақ берген жөн. Одан кейін бір тәулік бойы көлбей жатқызып, тыныштық пен жылуды қамтамасыз ету қажет. Алғашқы бірнеше сағатта зардап шегушімен қатар оның жәй-күйін бақылап жылыта алатын сау адамды жатқызған дұрыс.

ҮСІНГЕН КЕЗДЕГІ АЛҒАШҚЫ КӨМЕК

Зардап шегушіні:
- мүмкіндігінше судан, қардан тез алып шығып, жағымсыз климаттық әсерден қорғау (1);
- су киімді шешіп, құрғақ шүперекпен ысқылау (2);
- жылы суға отырғызу (бастапқы температурасы +25-28С және соңғы температурасы +37- 40С (3);
- ыстық сусын беру (4);
- жылы су құятын ыдыс болмаған жағдайда ыстық суға салынған ақжаймамен қымтау(5);
- қажетті жағдайда тірілту шараларын жүргізу (6);
- далалық жағдайда зардап шегушіні өз денесімен жылыту (7) керек.

Мыналарды жасауға болмайды:
- зардап шегушінің денесінің жекелеген мүшелерін қарқынды жылытуға (1);
- ішімдік ішкізуге (2) болмайды.

1.1.  КҮРТІК ҚАР

Күртік қар– бұл желдің 15 м/с және 12 сағат бойы қар жауған кезде, қардың мол түсуімен байланысты гидрометерологиялық апат.

Қарлы дауылды қысқы кезеңде болатын дауыл ретінде анықтауға болады, сол кезде желдің жылдамдығы сағатына 56 километрге дейін жетеді. Қарлы дауылдың ерекше қасиеті оның төменгі температурасы болып табылады. Бұл ретте ауаның температурасы -7°С-ге дейін түседі. Қарлы дауылдың таралу аумағы керегінше кең көлемді болуы мүмкін.

Боран– жер үстіндегі ауаның қабатындағы қардың желмен ауысуы. Сырманы, төменгі және жалпы боранды айыруға болады. Сырма және төменгі боран кезінде бұрын түскен қардың таралуы болады, жалпы боран кезінде, таралумен бірге, қар бұлттардан түседі. Олардың тұрғындар үшін қауіптілігі жолдардағы, елді-мекендердегі және жеке ғимараттардағы қар басумен көрінеді. Күрік қардың биіктігі 1 м-ге дейін асады, ал таулы аймақтарда 5-6 м-ге дейін болуы мүмкін. Жолдардағы көріністің 20-50 м-ге дейін төмендеуі, сондай-ақ жеңіл ғимараттардың және шатырлардың бірен-сараны бұзылуы, электр және байланыс беру ауа желісінің үзілуі мүмкін.    

БОРАНДАРҒА ЖӘНЕ КҮРТІК ҚАРЛАРҒА ҚАЛАЙ ДАЙЫНДАЛУ КЕРЕК

Егерде Сіздер қатты боран туралы ескерту алсаңыздар, терезелерді, есіктерді, шатыр люктерін және желдеткіш сыңалауын тығыздап жабыңыздар. Терезенің әйнектерін қағаз лентамен жапсырыңыздар, терезе қақпағын немесе қалқанды жабыңыздар. Су мен тамақтың екі тәуліктік қорын, дәрі-дәрмек қорын, автономдық жарық құралын (фонарьлар, керосин лампалары, шамдар), жорық плиткасын, батарейкалы радиоқабылдағыш сақтап жүріңіздер. Балконнан және терезе алды тақтайдан заттарды алыңыздар, олар ауа ағымымен басылып қалуы мүмкін. Радиоқабылдағышты және теледидарды қосыңыздар – олар бойынша жаңа маңызды ақпарат түсуі мүмкін. Электр энергиясының сөнуіне дайын болыңыздар. Жеңіл құрылыстан орнықтырақ ғимаратқа көшіңіздер. Қар тазалау үшін құрал-сайман дайындаңыздар. 

ҚАТТЫ БОРАН КЕЗІНДЕ ҚАНДАЙ ӘРЕКЕТ ЖАСАУ КЕРЕК

Төтенше жағдайда ғана ғимараттан шығыңыздар. Жалғыз шығуға тыйым салынады. Отбасыңыздың мүшелеріне немесе көршілерге қайда баратыныңызды және қашан келетініңізді хабарлаңыздар. Автомобильде тек үлкен жолдарда және тас жолдарда ғана қозғалуға болады. Машинадан шыққан кезде одан көріну шегінен тыс алыстамаңыздар. Жолда тоқтап, үзік гудокпен дабыл белгісін беріңіздер, капотты  көтеріңіздер немесе антеннаға ашық түсті матаны іліп қойыңыздар, көмекті автомобильде күтіңіздер. Бұл ретте ауаның жаңаруын қамтамасыз ету және иісті газбен уланбау үшін әйнекті кішкене ашып, моторды сөндірмеуге болады. Егерде Сіз бағдарды жоғалтсаңыз елді-мекеннің сыртында жаяу жүріңіздер, бірінші кездескен үйге кіріңіздер, Сіздің орналасқан жеріңізді нақтылаңыздар және, мүмкін болғанша, боранның аяқталуын күтіңіздер. Егерде Сізден күш кетіп жатса, пана іздеңіз және сонда қалыңыздар. Сізге таныс емес адамдармен байланысқан кезде абай болыңыздар, өйткені табиғи апат болған кезде автомобльден, пәтердегі және қызметтік үй-жайлардағы ұрлықтар саны күрт өседі.     

ҚАТТЫ БОРАННАН КЕЙІН ҚАНДАЙ ӘРЕКЕТ ЖАСАУ КЕРЕК

Егерде қатты күртік қар жағдайында Сіздер ғимараттың ішінде қоршалып қалсаңыздар, абайлап, абыржымай күртік қардан өз бетіңізше шығу мүмкіндігін анықтаңыздар (қолда бар құралдарды пайдалана отырып). Жергілікті атқарушы органға немесе облыстың төтенше жағдайлар өкілетті органының аймақтық бөліністеріне күртік қардың сипаты және оларды өздерінше сырып тастау мүмкіндігі туралы хабарлаңыздар. Егерде өз күштеріңізбен күртік қарды сырып тастау мүмкіндігі болмаса, құтқару бөліністерімен байланысуға тырысыңыздар. Радиохабарлау қабылдағышын (теледидарды) қосыңыз және жергілікті артқару органдарының нұсқауын орындаңыз. Жылуды сақтауға және азық-түлік қорларының шығынын үнемдеуге шаралар қабылдаңыздар.       

ҮСІК КЕЗІНДЕГІ АЛҒАШҚЫ КӨМЕК

Жылу берілетін үй-жайларда дененің үсіп қалған бөлігін жылытыңыздар, құрғақ жұмсақ матамен сүртіңіздер, сосын оны жылы суға салыңыз және судың температурасын 40-45 градусқа дейін жеткізіңіздер. Егерде ауырғаны басылса және сезімталдық орнына келсе, онда қолыңызды (аяғыңызды) құрғағанша сүртіңіздер, носки киіп (бес саусақ қолғап), мүмкіншілік болса, хирургке барыңыздар.