Әр балаға жарқын болашақты қамтамасыз етуде нартық игі міндет болуы мүмкін емес. Балалардың амандығы ең жоғарғы дәрежедегі саяси шараларды талап етеді.     

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ ҮСІК АЛСА (обморозился).

Үсіктің 2 түрі бар: жалпы және аймақтық (общее и местное).

ЖАЛПЫ ҮСІК

Суықта көп болғанынан пайда болады.

Белгілері:

• Озноб
• Салқын тері (Ненормально холодная кожа).
• Бетің ағаруы (Бледное лицо).
• Апатия. Ұйықыңын келуі.
• Қозғалудың координациясының жоғалуы.

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Адамды жылу көрпеге ораңыз.

2. Оған ыстық және тәтті шәй немесе кофе берініз.

3. Құрғақ матадан жасалған орамалмен терісі қызғанша ұқалап жіберініз.

4. Ал егер өзініз зардап шегіп қалсаңыз, мүмкіндігінше ыстық ваннаға түсіп және орамалмен құрғақтай денені сүртіп жіберіңіз.

АЙМАҚТЫҚ ҮСІК (Местное обморожение)

Төрт дәрежелі үсіктер болады. Олардың дәрежесін бірден аңықтау мүмкіндігі жоқ. Тек қана дене жыбығаннан кейін үсіктің дәрежесін айтуға болады.

Бірінші дәрежелі үсігінде адамның терісі алдымен ағарады (бледнеет), сезбельнеді (становится нечувствительной), сосын ісіп қызарады (припухает и краснеет).

Екінші дәрежелі үсігінде аздап қанды сұйықпен толтырылған көпіршік пайда болады.

Үшінші дәрежелі үсігінде қаны бар пузырьлар пайда болады. Адам терісі өле бастайды.

Ал егер суық ұзақ бойы әсер етсе одан да терең ораналасқан тканьдар өле бастайды. Бұл үсігінің төртінші дәрежесі.

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Еш қайсызда үсік жерлерін қатты ұқалауға болмайды, терінізге зақым келтіру  арқылы микроптарға жол ашу мүмкін. Содан кейін ірік (нагноение) пайда болуы мүмкін.
2. Үсік жерін дұрыстап спиртпен ұқалап жіберу керек. Содан кейін ақырындап ғана жұмсақ құрғақтай матамен қызырғанша ұқалау керек және тұзсыз маймен жағып жіберу керек.
3. Егер үсігі бар жерде көпіршік пайда болса, онда бұл жерді спиртпен жағып, бинтпен орап дәрегерлерге көрсету керек.

Пайдалы кеңестер:

1. Суыққа шықпастан бұрын дұрыс тамақтаңыз.
2. Киімініз сізді желден және суықтан жақсы сақтау керек.
3. Жол сапарға шықсаңыз, өзіңізбен бірге құрғақ ішкі киім алыныз.
4. Үсік жел бығытымен күшееді.
5. Егер үсіп кеткен адам демалмаса, онда оған тезірек (искусственное дыхание) қолдан дем беру керек. Егер адам есін жинаса, оған вино, тәтті шай беріп жылы көрпелермен және грелкалармен жабу керек.

АЛҒАШҚЫ ЖӘРДЕМ / ЕГЕР АДАМ КҮЙІК АЛСА (получил ожог).

Күйік оттан, будан, қайнаптұрған судан, химиялық заттардан, күн сәуледен болу мүмкін.

4 дәрежелі күйік болады:

Бірінші және екінші дәрежелі күйікте сұйықпен толтырылған көпіріктер (пузырьки) пайда болады. Үшінші және төртінші дәрежелі күйікте тек қана адам терісі ғана емес, сонымен бірге одан да терең тканьдар жарақатталады (обугливаются или свариваются).

Емделу:

1. Күйік жерін киімнен ажыратыңыз. (Огалите пораженный участок кожи)
2. Күйік жерін суық суға немесе ағып тұрған суық суға салыныз және ауыр басылғанша солай үстап тұрыныз (10 минуттан 30 минутке дейін).
3. Содан кейін күиік жерін матамен немесе басқа таза шүбірекпен орап қойыныз.
4. Маймен, креммен немесе мазьбен жағуғу тиім салынады.
5. Қөпіріктерді (волдыри) жармаңыз, әйтпесе оған микроп түсу мүмкін.
6. Егер күйік қатты немесе терең болса, онда оны дәрігерге көрсетініз.

УГАР ГАЗЫМЕН УЛАНУ

Белгілер:

1. Бас айналу.
2. Бас ауруы, алқыну (одышка).
3. Журек айну, құсу.
4. Есінен айырылу.

Сіздің іс-әрекетіңіз:

1. Уланған адамды тездетіп таза ауаға шығару керек.
2. Басына салқын компресс қою керек.
3. Демалуы әлсіреген немесе жоқ жағдайда жәбірленушіге нашатыр спиртін иіскету керек.
4. Қолдан дем беру керек (искусственное дыхание).
5. Жәбірленуші есін жиған соң, таза ауаны бөлмеге шығарып, төсекке жатқызып, ыстық шәй беру керек.
6. Дәрігер шақыру керек.

Иістігазбен улану

Ауа-райыныңсалқындауыменпештердідұрыспайдаланбаусалдарынанжазатайымоқиғалар саны артыпжәнеадамқазасыорыналады.

Көпшілікжағдайдатұрғындаржылытуқұралдарынқолданукезіндеқарапайымқауіпсіздікережелерінсақтайбермейді. Бұндайоқиғаларнегізінде от жағумаусымыбасталғаншақтажиіорыналады.

Ауадаотынныңтолықжанбауыкезіндеиісті газ пайдаболады. Пештегітүтіншығужолыналдын ала жабу кезінде улану жиіболады. Жанбаған көмір көмірқышқылыменәрекеттеседіжәнеулы газ пайдаболады.

Улыгазбенуланудыңөзге де себептері: пешпенжылытужүйесінегі ережелердің өрескелбұзылуы (пештіңжаппасынуақтылыемес жабу, отын салу жерінежеткіліксізауакелу, түтінтартымышамалы), пеш жәнетүтін шығу орныныңақаулыжұмысжасауы (пештіңқұрылысындажарықшалардыңпайдаболуы, түтіншығу орнының жабық қалуы).

Улыгаздың аса қауіптілігі - түсі мен исінің жоқтығы. Уланудыңбелгілерін (симптомдарын) анықтауқиын. Бірғимараттағыбарлықадамдардабірдейсимптомдардыңпайдаболуы, улыгазбен улану уақытынбелгілеугемүмкіндікбереді. 

Көміртек тотығының аз шоғырлануыкезіндеуланудыңалғашқыбелгілерібайқалады, яғни: көзденжасағу, бас ауруыжәне бас айналу, әлсіздікжәнежүрекайну, құрғақжөтел, сананыңшатасуы, көружәнеестуелестерініңболуы. Улану симптомдарынсезінгенкезде, дереу сыртқа шығу қажет.

Улыгазбен улану, ұзақуақытжұмысжасаптұрғанавтомобильде (шығаругаздыңжиналуынан) жәнеөртошағындаұзақуақытболғанкезіндеорыналуымүмкін.

Ауыржағдайлардажүректіңтоқтауы да ықтимал. Зардапшеккенадамдыдереуауруханағажеткізуқажет.

Дәрігеркелгеншенауқасты таза ауағашығарукерек, бұлауруханағажеткізгенгедейінгікөрсетілетіннегізгікөмек. Кейінстационардаоттегімен ингаляция жасалады, аппаратпенжасандытынысалуөткізіледі; ағзаныңзардапшеккенжүйелердіңтіршілікәрекетінқалпынакелтіретінқұралдарқолданылады.

Облыстұрғындарынадамқазасынажолбермеуүшінгазбен, сұйықжәнеқаттыотынменжұмысжасайтынпештер мен жабдықтыпайдаланукезіндеқауіпсіздікережерін қатаң сақтауға шақырамыз.