Тамақтандыруды ұйымдастыру мәселелері бойынша
2014 жылдан бастап депутаттардың бастамалары мен мектеп директорларының ұсыныстары бойынша тамақтану сапасына әсер ететін, сондай-ақ мектеп директорларының қызметтерді жеткізіп берушілерге тікелей бақылау жүргізу мүмкіндігінің болмауынан орын алған бағалар демпингіне байланысты қызметтерді, тауарларды жеткізіп берушілерді таңдау, мемлекеттік сатып алу жүйесінен алынып тасталды.
Бүгінгі таңда орта білім беру ұйымдарында білім алушылардың тамақтануын ұйымдастыру және мектепке дейінгі ұйымдарда, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарында тәрбиеленетін балаларды тамақтандыруды қамтамасыз етуге байланысты тауарларды сатып алу тәртібі пысықталған (ҚР БҒМ 2018 жылғы 31 қазандағы № 598 бұйрық).
Балалардың тамақтану сапасына кепілдік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында қағидаларда білікті қызметкерлер штаты бар (жұмыс тәжірибесі, аспазшылардың біліктілігі, технолог, диетолог, оң сипаттамалардың, азық-түлік өнімдерін өздігінен өндірісінің бар болуы, энергия үнемдеу жабдықтарының бар болуы) аталған қызметті көрсетуге аса дайын жеткізіп берушіні таңдауға мүмкіндік беретін критерийлер қарастырылған.
2018 жылдан бастап азық-түлік өнімдерін сақтау шарттарына, жасалатын тағамдардың қауіпсіздігі мен сапасына әсер ететін мектеп асханаларының материалдық-техникалық базасын жақсарту үшін мемлекеттік-жекешелік әріптестік механизмі енгізілген.
Сондай-ақ, қағидаларға сәйкес конкурстық комиссия құрамына үкіметтік емес ұйым және ата-аналар жұртшылығының, қорғаншылық кеңестердің, сондай-ақ қоғамдық денсаулықты сақтаудың аумақтық орган өкілдері енген.
Жеткізіп берушілер құнарлы және табиғи азық-түлік өнімдерін пайдалануды қамтамасыз ету үшін қағидаларда мектеп тамақтануын ұйымдастыру және отандық өнім берушілердің азық-түлігін сатып алу кезінде қолданылатын азық-түлікті өндіретін жеке өндірісінің бар болуына (шаруа қожалығы және фермерлік шаруашылық, жылы жай және т.б.) жеткізіп берушілердің қосымша балл алу қарастырылған.
Тағамдардың, азық-түлік пен тәтті өнімдердің тұтынушылық құрамы, олардың органолептикалық құрамы, жасау технологиясы мен шарттары балаларға арналған азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігіне қатысты Еуразия экономикалық одақтың техникалық регламенттеріне сәйкес келуі тиіс.
Жеткізіп беруші шарт міндеттерін бұзу немесе тиісті деңгейде орындамаған жағдайда шарт сот тәртібінде бұзылады және аталған жеткізіп беруші жосықсыз деп танылады (ҚР БҒМ 2018 жылғы 31 қазандағы № 599 бұйрық).
2015 жылдан бастап жекелеген категориядағы білім алушыларды сапалы тамақтанумен қамтамасыз ету мақсатында министрлік Қазақ тамақтану академиясымен бірлесіп, балалардың жас ерекшеліктерін ескеріп алғашқы рет бір реттік мектеп тамақтануының бірыңғай нормаларын әзірледі (ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 12 наурыздағы № 320 қаулысына толықтырулар енгізілген).
Аталған нормалармен балалар организмі үшін барлық қажетті микронутриенттерін: дәрумендер, минералды заттар мен микроэлементтер алу қарастырылған.
2018 жылы Қазақстан Республикасының денсаулық сақтауды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған «Денсаулық» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру аясында, сондай-ақ білім беру ұйымдарының білім алушыларын құнарлы (ыстық) тамақтандыруға қызығушылықты арттыру мақсатында ҚР ДМ оқу орындарында рационды тамақтандыру бойынша бірыңғай стандартты әзірледі.
2019 жылы министрлік объектіге бармай-ақ бақылау іс-шараларын жүзеге асырусыз жүргізуге мүмкіндік беретін білім беру органдары мен ұйымдарының мектеп тамақтануын ұйымдастыруға камералық бақылауды енгізді.
Сондай-ақ, министрлік ҚР ҚМ бірлесіп, конкурстық рәсімдерді мемлекеттік сатып алу порталы арқылы электронды форматқа көшіру мәселесін пысықтауда.
Бүгінгі таңда мектеп қызметкерлері, сондай-ақ ата-аналар жұртшылығының ұсынылған қызметті тұрақты бақылау мүмкіндігі қарастырылған. Әрбір мектепте балаларды тамақтандыруды бақылау жөніндегі комиссия жұмыс істейді. Комиссияны мектеп директоры басқарады, құрамына мектептің медбикесі, педагогтар, ата-аналар комитетінің, қамқоршылық кеңес мүшелері кіреді.
Тамақтануды ұйымдастыру қағидаларына сәйкес қызметті жеткізіп беруші ай сайын орта білім беру ұйымының басшысына сапасы мен қауіпсіздікті куәландыратын құжаттар қосымшаларымен білім алушылар үшін қолданылатын азық-түлік өнімдерінің тізбесі туралы мәлімет ұсынуы тиіс.
Күн сайын медбике немесе жауапты тұлға тағам және тәтті өнімдер сапасын органолептикалық бағалау журналына жазбалар енгізе отырып, дайын тағамдардың сапасына органолептикалық бағалау жүргізеді.
Осылайша, қазіргі таңда балаларды тамақтандыру сапасына әсер ететін, мектеп әкімшілігіне мүмкіндік беретін барлық қажетті тетіктер пысықталған. Бүгінгі таңда білім беру ұйымдары басшылығының (бракеражды комиссия төрағалары) жауапкершілік деңгейіне жататын бірінші жоспары екенін мойындаған жөн.
Осыған байланысты, мектепте тамақтандыру сапасын арттыру бойынша министрлік қызметінің негізгі бағыттары тамақтану сапасын бақылау бойынша бракеражды комиссия қызметінің тәртібін ақпараттық жариялауды кеңінен қамтамасыз ету болып табылады. Сондай-ақ, балаларды тамақтандыруды ұйымдастыру кезінде бұзушылықтар орын алған жағдайда білім алушылар мен олардың ата-аналарын одан кейінгі іс-қимылдар туралы ақпараттандыру.
По вопросам организации питания
С 2014 года по инициативе депутатов и предложениям директоров школ выбор поставщика услуг, товаров по организации школьного питания выведен из системы государственных закупок в связи с имевшим место демпингом цен, влияющих на качество питания, а также отсутствием возможности осуществления непосредственного контроля директорами школ за поставщиками услуги.
На сегодняшний день проработан порядок организации питания обучающихся в организациях среднего образования и приобретения товаров, связанных с обеспечением питания детей, воспитывающихся и обучающихся в дошкольных организациях, организациях образования для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей(приказ МОН РКот 31.10.2018г. №598).
В целях гарантированиякачества и безопасности питания детейв Правилах предусмотрены критерии, позволяющие выбрать поставщика более подготовленного к оказанию данной услуги с наличием квалифицированного штата работников (опыт работы, квалификация поваров, наличие технологов, диетологов, положительных характеристик, собственного производства продуктов питания, энергосберегающего оборудования).
С 2018 года для улучшения материально-технической базы школьных столовых, влияющих на условия хранения продуктов питания, безопасность и качество приготовляемых блюдвведен механизм государственно-частного партнерства.
Также, согласно Правилам в состав конкурсных комиссий включены представители НПО и родительской общественности, попечительских советов, а также территориальных органов охраны общественного здоровья.
Для обеспечения использования поставщиками свежих и натуральных продуктов Правиламипредусмотрено получение поставщикамидополнительныхбалловза наличие собственного производства продуктов питания, используемых при организации школьного питания (крестьянское или фермерское хозяйство, теплица и другие)и приобретение продуктов питания отечественных производителей.
Потребительские свойства блюд, пищевых продуктов и кулинарных изделий, их органолептические свойства, технологии и условия изготовления должны соответствовать техническим регламентам Евразийского экономического союза в части безопасности пищевой продукции для детей.
В случае нарушения или ненадлежащего исполнения условий договора поставщиком, договор расторгается в судебном порядке и данный поставщик объявляется недобросовестным (приказ МОН РК №599 от 31 октября 2018 года).
В2015 году вцелях обеспечения качественным питанием отдельных категорий обучающихся Министерством совместно с Казахской академией питаниявпервыеразработаны единые нормы одноразового школьного питания(внесены дополнения в ПП РК №320от 12.03.2012 года)с учетом возрастных особенностей детей.
Данными нормами предусмотрено получение детьми всех необходимых для организма микронутриентов: витаминов, минеральных веществ и микроэлементов.
В 2018 году врамках реализации Государственной программы развития здравоохранения Республики Казахстан «Денсаулық» на 2016 - 2019 годы, а также в целях повышения интереса к здоровому (горячему) питанию обучающихся организаций образования МЗ РК разработаны единые стандартыпо рациону питания в учебных заведениях.
С 2019 года Министерством введен камеральный контроль за организацией школьного питания органами и организациями образования, который позволяет без осуществления выезда на объект провести контрольные мероприятия.
Кроме того, Министерством совместно с МФ РК прорабатывается вопрос перевода конкурсных процедур в электронный формат посредством портала государственных закупок.
Сегодня, законодательнопредусмотрена возможность осуществления постоянного контроля за предоставлением услуги, как сотрудниками школ, так и родительской общественностью. В каждой школе действуеткомиссия по контролю за питанием детей. Комиссию возглавляет директор школы, в состав входят медицинская сестра школы, педагоги, члены родительского комитета, попечительского совета.
Согласно Правилам организации питания поставщик услуги должен ежемесячно предоставлять руководителю организации среднего образования сведения об используемом перечне продуктов питания для обучающихся с приложением документов, удостоверяющих их качество и безопасность.
Ежедневно медицинским работником или ответственным лицом проводится органолептическая оценка качества готовых блюд с внесением записей в журнал органолептической оценки качества блюд и кулинарных изделий.
Таким образом, в настоящее время, все необходимые рычаги, позволяющие администрациям школ влиять на качество питания детей проработаны. Сегодня, следует признать, на первый план выходит уровень ответственности руководителей организаций образования (председатели бракеражных комиссий).
В этой связи, основным направлением деятельности Министерства по повышению качества школьного питания является обеспечение широкого информационного освещения порядка деятельности бракеражных комиссий по контролю за качеством питания. А также информирование обучающихся и их родителей о дальнейших действиях при обнаружении нарушений при организации питания детей.
